2024-03-29T01:47:08Z
https://ijar.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7717
پژوهشهای انسانشناسی ایران
IJAR
1394
5
1
بررسی انسانشناختی فضای میانی در مسکن سنتی و معاصر شهر شیراز
علیرضا
عینیفر
حسین
ذبیحی
مژگان
ساسانی
مسکن از جمله ابتداییترین و بااهمیتترین نیازهای انسان است که میبایست مأمنی برای آرامش و آسایش ساکنین، فراتر از صرفاً یک سرپناه فراهم آورد. امروزه در ایران نگرش کمی نسبت به این امر مهم، سبب ایجاد بناهایی بدون طرح و برنامهریزی و فاقد اصول لازم طراحی سکونتگاههایی با کیفیت مطلوب و پاسخگو به ابعاد معنوی وجود انسان شده است. از جمله مواردی که در ساخت خانههای معاصر، مورد بیتوجهی واقع شده، نقش و جایگاه فضای میانی در نواحی مسکونی است. از آنجا که خانه تصویرگر اصلی عرصه خصوصی انسانها و در تقابل با آن، محیط عمومی فضایی متعلق به همگان است، ضرورت وجود فضای میانی به عنوان مرز میان محیط خصوصی و عمومی و در نقش پیونددهنده محیط درون و بیرون خانه آشکار میشود. در این پژوهش در ابتدا به تحقیق پیرامون فضای میانی پرداخته و در ادامه با مقایسه نقش آن در مسکن سنتی و معاصر ایران به پیامدهای حذف این فضا بر روی زندگی انسانها اشاره شده است. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که در معماری خانههای سنتی ایران، به واسطه تعریف صحیح فضای میانی پیوستگی فضایی میان بیرون و درون شکل گرفته است. در خانههای معاصر این فضا تعریف مشخصی نداشته و اهمیت فضایی، معنایی و کارکردی آن نادیده گرفته شده است. این رویداد منجر به از بین رفتن عوامل انسانی -محیطی همچون امنیت، حس قلمرو، حس تعلق و رضایت ساکنین و همچنین کاهش تعامل اجتماعی میان همسایگان و ایجاد ناهنجاریهای اجتماعی در اکثر محیطهای مسکونی معاصر شده است.
انسان
فضای میانی
مسکن
نیمهخصوصی
نیمه عمومی
2015
08
23
7
26
https://ijar.ut.ac.ir/article_57701_3647d0222145e266ee7709719aafedd1.pdf
پژوهشهای انسانشناسی ایران
IJAR
1394
5
1
آوای مو: انسانشناسی زیباییشناسی بومی در خودتزیینی زن ترکمنی روستای دویدوخ
طیبیه
عزتاللهی نژاد
زهرا
رهبرنیا
آراستن مو در فرهنگ ترکمنی نشاندهنده معانی گستردهای همچون موقعیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، قومی و فردی است. آراستن موی زنان ترکمن از تولد آغاز میشود و در تمامی مراحل زندگی ادامه مییابد، آنچه در آراستن مو اهمیت دارد، معیارهای بومی زیبایی است. در این مقاله تلاش شده است، با مطالعه مردمنگارانه در روستای ترکمننشین دویدوخ، معیارهای زیبایی بومی در خودتزیینی مو زنان با رویکردی کیفی و فنهای مصاحبه، مشاهده و اسنادی بررسی شود. چارچوب نظری برگرفته از گرایش انسانشناسی زیباییشناسی بومیاست که در آن نقش ارزشهای جمعی در تأثیرگذاری بر معیارهای زیبایی اهمیت دارد و بر همین اساس در این پژوهش، ارزشهای جمعی مؤثر در زیبایی آراستن مو از گذشته تا به امروز در منابع موجود ترکمنی و میدان پژوهش مد نظر قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که سیاهی رنگ، بلندی مو، شباهت به موجودات طبیعی، تناسب با هویت قومی، سیاسی اقتصادی و اجتماعی در معیارهای زیبایی خودتزیینی مؤثرند. زنان در جامعه ترکمنی با آراستن موی خود، معنا و مفاهیمی را تولید و از ارزشهای جمعی استفاده میکنند. جامعه بومی با دیدن این نشانهها مفاهیم و معانی را دریافت میکند. در این فرآیند هرگونه اختلال در دریافت معنا باعث خلق مفهوم زشتی میشود و درحالیکه برقراری ارتباط و دریافت معنا، مفهوم زیبایی را پدید میآورد. زیبایی در خودتزیینی به دو بخش مادی و معنوی تقسیم میشود. هویت در زیبایی معنوی نقش مهمی ایفا میکند و نسبت به زیبایی مادی از اهمیت بالایی برخوردار است. زیبایی معنوی در خودتزیینی زنان باعث حفظ هویت و قدرت جامعه دویدوخی میشود.
انسانشناسی
خودتزیینی مو
روستای دویدوخ
زن ترکمن
زیباییشناسی بومی
2015
08
23
27
47
https://ijar.ut.ac.ir/article_58749_1c8e17a28019ce8def7d4d4e41b1bd0a.pdf
پژوهشهای انسانشناسی ایران
IJAR
1394
5
1
نظام روابط اجتماعی و فرهنگ کار در بین مکانیکیهای همدان: مطالعه موردی خیابان چَپَرخانه
اسداله
اسداله نقدی
علیرضا
طاهرینیا
شهر میدان عمل نیروهای اجتماعی متعددی است. شهر معاصر ایرانی بیشتر شهر - ماشین است. تمامی شهرها اعم از کلانشهر یا روستا - شهرها مملو از خودرو و خدمات مرتبط با آن است. افراد شاغل در بخش خدمات خودرو به دلیل دارا بودن ویژگیهای مشابه فرهنگی و تمایز با سایر بخشهای جامعه و همچنین فرهنگ مسلط در یک میدان جغرافیای خاصی گرد هم آمده و در طول زمان خردهفرهنگی را تولید کردهاند. چاپارخانه همدان به عنوان یک فضای شهری دربردارنده فعالیتها و خدمات مربوط به خودرو (مکانیکی، صافکار، نقاش و لوازم یدکی فروشان و...) است. این خدمات در تقسیمبندیهای اقتصادی جزء بخش غیررسمی قرار دارند و جمعیت بالایی در این حوزه مشغول فعالیت هستند. این بستر جغرافیایی نظام روابط اجتماعی و هنجارهای خود را تولید میکند که وارد شوندگان باید قواعد آن را بپذیرند و از آن تبعیت کنند. پژوهش حاضر با هدف مطالعه نظام روابط اجتماعی و فرهنگ کار (نظام استاد - شاگردی) مسلط چاپارخانه با استفاده از روشهای کیفی مبتنی بر نظریه زمینهای انجام شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد در نظام استاد- شاگردی دو الگو ”اقتدار استادکار“ و ”روابط اجتماعی تعاملی“ بر نظام اجتماعی مسلط است. الگوی اول مبتنی بر اقتدار استادکار برای حفظ شاکله کاری بر اساس فاصله میان سرمایههای سهگانه شاگرد و استاد شکل میگیرد و در بستر مداخلهگرهای گوناگون دو نمود ”اقتدار عیان“ و ”اقتدار پنهان“ استادکار را سبب میشود. الگوی دوم در حوزه مشاغل خانوادگی و انواع مشاغل مرتبط با لوازم یدکی فروشی قابل مشاهده است.
خردهفرهنگ مکانیکیها
چاپارخان
فرهنگ کار
نظام استاد- شاگردی
نظام روابط اجتماعی
نظریه زمینهای
2015
08
23
49
70
https://ijar.ut.ac.ir/article_58750_1db140c8200297ae897014cf27e9b8ff.pdf
پژوهشهای انسانشناسی ایران
IJAR
1394
5
1
انسانشناسی ماهیگیری: مطالعهای مردمنگارانه در فرهنگ مردمان ماهیگیر در شهرستان ساری
ابوعلی
ودادهیر
نسرین
سیدنژاد
در این مقاله فرهنگ مردمان ماهیگیر شهرستان ساری بررسی شده است. این مطالعه در پی آن است تا در خلال بررسی فرهنگ صیادی، تأثیر عنصر دریا را بر زندگی صیادان و خانوادههایشان از بعد اجتماعی و فرهنگی بیازماید. برای این منظور، اهداف پژوهش به روابط و مناسبات اجتماعی میان ماهیگیران، وظایف تفکیکشده کارکنان در یک صید با پره و بررسی کنشگران اجتماعی جامعه مورد مطالعه معطوف شده است. در این مطالعه، جامعه صیادان در فاصله زمانی مهر 1391 تا فروردین سال 1392 مورد مطالعه قرار گرفته و از روشهای مردمنگاری از جمله مشاهده مشارکتی، مصاحبه عمیق و گروههای متمرکز برای کسب شواهد و اطلاعات و روشهای تحلیل کیفی از جمله تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. ماهیگیران نوار ساحلی در شهرستان ساری، اعضای تعاونیهای ماهیگیری و اداره کل شیلات استان مازندران و شهرستان ساری مشارکتکنندگان اصلی این مطالعه را تشکیل میدهند. این مقاله مناسبات و روابط اجتماعی و شغلی را در میان صیادان مورد مطالعه قرار میدهد و به بررسی این مسئله میپردازد که تخصص و مهارتهای مدیر پره، به چه صورت او را در رابطه خاص با سایر ماهیگیران قرار میدهد. نتایج این مطالعه نشان میدهد که شخصِ لُثمان به علت دانش انحصاری و آمرانه خود در زمینه بافت تور و تعیین عمق و جهت ریختن پره در دریا و تشخیص طوفانی بودن دریا برای اقدام به صید در روزهای خاص، از جایگاه خاصی در میان سایر کنشگرانِ ماهیگیری ساحلی برخوردار است که او را در جایگاه مقتدرانهای قرار میدهد.
: آبزی
دریای خزر
صیادی (ماهیگیری) ساحلی
انسانشناسی بومشناسی. انسانشناسی زیستمحیطی
انسانشناسی ماهیگیری
2015
08
23
71
92
https://ijar.ut.ac.ir/article_58751_659dc2689d57d09f44ce31d4ccec6845.pdf
پژوهشهای انسانشناسی ایران
IJAR
1394
5
1
بررسی هویت زن ایرانی – مسلمان از خلال مفاهیم جنسیت
ابراهیم
فیاض
فاطمه
خضری
در این مقاله مفاهیم مرتبط با جنسیت مهم انگاشته شدهاند زیرا که هویت زنان ارتباط تنگاتنگی با تجربه زیستشده آنها دارد. انسان از خلال حسهای خود با دیگری و جهان بیرونی ارتباط برقرار میکند. زنان با توجه به تجربه زیستشدهشان بخش عمدهای از شناخت خود را با حسهای کالبدی (چشایی، بویایی و لامسه) و سپس دیداری و شنیداری به دست آوردهاند. امروزه زنان بر اساس فرایند شهرسازی وارد فضاهای عمومی شهرها شدهاند و این امر باعث شده است تا زنان به هویت ساختاریافته خودآگاهی پیدا کنند و تجربه و در نتیجه هویت آنها دچار تغییر شود. در این مقاله مفاهیم بنیادی دین اسلام که هویت زنان مسلمان – ایرانی تحت تأثیرشان است مورد بررسی قرار میگیرند چون مفاهیم اسلامی به زنان این باور را داده است که از نظر وجودی با مردان برابر هستند. این باور به تجربه زیستشده زنان رویکردی انتقادی نخواهد داشت. در این راستا زنان ایرانی – مسلمان هویت خود را در برابر مردان تعریف نمیکنند و شناخت به نسبت قدرت در چارچوب این باور مهمتر دانسته میشود.
جنبش زنان
حسهای کالبدی
دین
فضاهای شهری
هویت جنسیتی
2015
08
23
93
106
https://ijar.ut.ac.ir/article_58752_3e106edbd2acf33643aa1c90c009fbbc.pdf
پژوهشهای انسانشناسی ایران
IJAR
1394
5
1
بررسی تأثیرات سبک زندگی ورزشی بر تغذیه ورزشکاران: مطالعه موردی دانشجویان دختر رشته تربیتبدنی در دانشگاه گیلان
سید مهدی
آقاپور
سارا
جوان
یکی از این عوامل تأثیرگذار بر سبک زندگی، نهادهایی مانند دانشگاه است که با آموزشهای خود به دانشجویان، در سبک زندگی آنها تأثیرگذار است. دانشجویان رشته تربیتبدنی که سابقه ورزشی نیز دارند، در معرض این سبک زندگی قرار میگیرند؛ این تأثیرگذاری در عرصههای مختلفی بروز میکند و یکی از این عرصهها تغذیه است. در این پژوهش تأثیرگذاری این سبک زندگی بر تغذیه دانشجویان تربیتبدنی بررسی میشود. تغذیه میتواند عاملی فراتر از سیری باشد و در گروه ورزشکاران کارکرد هویتی و متمایزسازی نیز داشته باشد؛ بنابراین در مرحله بعدی به بررسی دیدگاه این افراد در مورد غذا، چگونگی انتخاب غذا و دلایلشان پرداخته شده است. از میان دانشجویان دختر تربیتبدنی دانشگاه گیلان با خصوصیات مورد نظر این پژوهش، با استفاده از نمونهگیری انباشتی، 15 نفر انتخاب و مصاحبه نیمهساختاریافته انجام شد. مصاحبهها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافته است. سپس متن مصاحبهها تحلیل محتوا شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که دانشجویان دختر تربیتبدنی دانشگاه گیلان سبک زندگی ورزشی دارند و تغذیهشان از این سبک زندگی متأثر است. کیفیت این تأثیرگذاری و موانع آن در بخش یافتهها بیان شده است. علاوه بر آن، با توجه به مصاحبههای انجامشده، غذا نقشی مؤثر در عضویت در گروه ورزشکاری دارد و دانشجویان برای اینکه خود را ورزشکار بدانند، سعی در پیروی از تغذیه خاصی دارند.
تغذیه ورزشی
خردهفرهنگ
سبک زندگی
عادتواره
هویت
2015
08
23
107
123
پژوهشهای انسانشناسی ایران
IJAR
1394
5
1
فمینیسم و چالشهای تاریخی در جریانهای فکری انسانشناختی
لادن
رهبری
نادر
رزاقی
حیدر
جانعلیزاده
از دیدگاه نظریه فمینیستی محدودیتهای ساختاری سبب حذف زنان از فرایند تولید دانش شده است. در طول تاریخ، تولید دانش، موضوع دانش و شناخت دانشمند حوزههایی مردانه انگاشته شدهاند. در این نوشتار با استفاده از مرور اسنادی و فراتحلیل تاریخچه علم انسانشناسی نشان میدهیم که این رشته از پیشداوریها و دیدگاههای جنسیتزده مصون نبوده و در دوران شکلگیری و تحول، بسته به پارادایمهای مسلط تاریخی جهتگیری کرده است. جریان فمینیسم در عرصه دانشگاهی، رشته انسانشناسی را با چالشهای هستیشناختی، معرفتشناختی و روششناختیای مواجه ساخت که سبب تغییر بنیادین پارادایمهای پیشین شده است. سه چالش عمده در این حوزه نفی ذاتانگاری زیستیشناختی، نفی تفاوتهای جنسیتی مغزی- هوشی و رد نظریه حرم و سلطه جنسی نرینه در نخستیها بوده است. در نتیجه، رشته انسانشناسی در دوران معاصر، تحت تأثیر سه چالش تاریخی فمینیستی، با کنار گذاشتن دیدگاههای طبیعتگرایانه و برساختگرایانه، به تأیید ارتباط میان پیوند میان طبیعت و تربیت گرویده است.
انسانشناسی
جنسیت
دانش
ذاتانگاری
فمینیسم
معرفتشناسی
هستیشناسی
2015
08
23
125
145
https://ijar.ut.ac.ir/article_58754_d22f15338676b2a300bf3886cbe25768.pdf