هر تحقیقی از مجموعه فعالیت‌های مرتبط به هم تشکیل شده است؛ در یک‌سو نظریه و مفاهیم وابسته به آن و در سوی دیگر دادههای متشکل از اجزایی قرار دارند که مورد مشاهده واقع شده‌اند. اهمیت واحد مشاهده در این است بر مبنای آن استنباط نظری و نتیجه‌گیری صورت می‌گیرد بنابراین درک ویژگی‌های واحد مشاهده ضروری است. این امر به ویژه در تحقیقات کیفی که واحدهای مشاهده نسبت به تحقیقات کمی، از تنوع بیشتری برخوردارند و درعین‌حال مدیریت آنها نیازمند در نظر گرفتن نکته‌های جزئی است، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این مقاله ابتدا درباره ویژگی‌های واحد مشاهده مانند نقش واحد مشاهده در تحقیق، ارتباط آن با پرسش‌های پژوهش، اهمیت آن در نمونه‌گیری کیفی و تفاوت آن با سایر مفاهیم مشابه (واحد ثبت، شمارش و تجزیه و تحلیل) بحث می‌شود. سپس انواع واحدهای مشاهده و منابع آن در تحقیقات کیفی مانند اسناد و مدارک، دادههای موجود، نتایج تحقیقات قبلی، وقایع و تفسیر آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد. سرانجامرابطه داده‌ها با تجزیه و تحلیل، در تأثیر متقابل واحدهای مشاهده در شکل‌دهی به تحلیل‌ها و تأثیر تحلیل‌ها بر چگونگی و انتخاب واحدهای مشاهده بررسی می‌شوند.
)