ابهام نشانه‌شناختی و تأثیر آن بر خوانایی فضای کلان‌شهری (مطالعه موردی: زیرگذر چهارراه ولیعصر در شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه انسان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

فضای کلان‌شهری به سبب تراکم انسانی بالا و خرده‌فرهنگ‌های متعدد، برای خوانایی به نظام نشانه‌شناختی نیرومندی نیاز دارد؛ اما درعین‌حال در معرض ابهام نشانه‌ای و تکثرِ خوانش نیز قرار دارد؛ این ابهام در مراکز شلوغ کلان‌شهر می‌تواند مسئله‌آفرین باشد. چهارراه ولیعصر یکی از پرترددترین مراکز تهران است؛ در سال ۱۳۹۱ مدیریت شهری برای کاستن از ازدحام چهارراه زیرگذر پیاده‌ای ساخت و حرکت عابران را در سطح ممنوع کرد. اما استفاده از این زیرگذر با هشت خروجی مجزا موجب سردرگمی‌ شهروندان شده است. پرسش این پژوهش آن است که عوامل سازندۀ محیط، چه نقشی در خوانایی نشانه‌شناختی زیرگذر چهارراه ولیعصر دارند؟ در چارچوب نظری مقاله با تکیه بر آرای اکو، لینچ و بنتلی معیارهایی دربارۀ خوانایی فضای شهری تدوین شده است. رویکرد این پژوهش کیفی و روش آن مردم‌نگاری شهری است. داده‌های این پژوهش عمدتاً با تکیه بر مشاهدۀ مشارکتی در میدان گردآوری شده است. نتایج پژوهش نشان‌ می‌دهد که شکل و فعالیت این زیرگذر از خوانایی کافی برخوردار نیست. علل اصلی این ناخوانایی را باید در یکنواختی فضا و اتکای صرف بر نشانه‎های نوشتاری، جدایی اجزای فضا و نبود ارتباط منسجم میان آن‌ها و تعارض میان طراحی شکل فضا و ماهیت فعالیت‌هایش جست. این عوامل موجب شده‌اند که زیرگذر نخست از منظر کارکردی (دلالت مستقیم خود) دچار ناخوانایی نشانه‌شناختی باشد و شهروندان در استفاده از آن دچار سردرگمی شوند؛ دوم در فضای هویت‌مند چهارراه ولیعصر، در دلالت ضمنی خود همچون یک ضدمعنا عمل کند. چنین وضعی به بروز رفتارهای بی‌نظم و آسیب‌زا در میان شهروندان راه می‌برد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semantic Ambiguity and its impact on Readability of Metropolitan Space (Case Study: Valiasr Crossway Pedestrian Underpass in Tehran)

نویسندگان [English]

  • Nasser Fakouhi 1
  • Zohreh Dodangeh 2
1 Professor, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 MA graduate, Faculty of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The research aims to analyze the readability of Valiasr Crossroads Pedestrian Underpass. Valiasr crossroads is one of the most populated centers of Tehran; to solve the traffic problem in this urban space, Municipality decided to separate pedestrian movements and constructed the underpass in 2012; but users resist entering the underpass because they find it inconvenient in directing them. So the main question is about the role of the applied semiotic systems in the readability of the crossroad and its underpass. For the analysis, three criteria of identity, structure and compatibility have been recognized for the concept of readability and they have been evaluated in both function and physical form of the case study. The methodology of research is ethnography and field data have been gathered by observation. Results show that the Pedestrian Underpass has increased illegibility of Valiasr crossroads because of : 1- the monotonous, single colored form of underpass, and using only written signs for directing people 2- creating several new formal and informal activities inside and outside the underpass 3- not being able to make compatibility between the function of underpass and its form.

کلیدواژه‌ها [English]

  • metropolitan space
  • readability of urban Space
  • Valiasr Crossway Pedestrian Underpass
  • urban semiotics
  • TEHRAN