1دانشجوی دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
2دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
4استادیار معماری، عضو هیئت علمی دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.
چکیده
دگرگونی فرهنگی روابط زنان و مردان با یکدیگر در دورۀ قاجار که بیشتر مرهون روابط فرهنگی ایران با اروپا است، نظام‌های فعالیتی و فضایی خانه‌ها را متحول کرد. هدف بررسی تحولات گفتمان جنسیتی دورۀ قاجار بر نظام‌های فعالیتی و فضایی خانه‌های اعیانی است. سؤال اصلی این است که تحول گفتمان جنسیتی در میانه دوران قاجار چه تأثیری بر تحول نظام‌های فعالیتی و فضایی خانه‌ها گذاشته است؟ روش پژوهش توصیفی-تحلیلی، تفسیری-تاریخی و پدیدارشناسانه و بر این مبنا بود که داده‌های مورد نیاز از میان کتب و مقالات معتبر شناسایی شد. سپس بر اساس این داده‌ها نظام‌های فعالیتی و فضایی خانه‌ها مورد کنکاش قرار گرفت و مشخص شد چه بخش‌هایی از نظام‌های یادشده بر اساس گفتمان جنسیتی ساماندهی شده‌اند؛ در ادامه اثر تحول گفتمان جنسیتی بر نظام‌های فعالیتی و فضایی خانه‌ها بررسی شد. چهار خانۀ اعیانی متعلق به دوران اوایل و اواخر قاجار در شهر قزوین انتخاب شد تا با مصاحبه‌ها و مشاهدات میدانی و بررسی‌های کتابخانه‌ای سؤال بالا پاسخی مصداقی پیدا کند. نتایج تحقیق نشان داد پس از تحول گفتمانِ جنسیتی، نظام فعالیتی بیشتر در درون خانه متحول شده و مردان در فعالیت‌های جمعی اندرونی با زنان مشارکت داشته‌اند؛ درحالی‌که تا پایان دورۀ قاجار زنان، امکان فعالیت گسترده‌ای در بیرون از خانه نیافتند. همچنین اندرونی پس از تحول گفتمان جنسیتی رونق بیشتر یافته و علاوه بر امکان ملاقات زنان و مردان در اندرونی، مردان نیز فعالیت اقتصادی خود را به آنجا آورده و بیرونی خانه عملاً کارکرد تعریف‌شدۀ پیشین را از دست داد.
ابتدای صفحه