فرهنگ موسیقایی مجالس زنانه تهران: مطالعه‏ ی موردی روضه‏ خوانی و مداحی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد دانشکده‌ هنرهاى نمایشى و موسیقى، پردیس هنرهاى زیبا، دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده‌ هنرهاى نمایشى و موسیقى، پردیس هنرهاى زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

پژوهش حاضر متمرکز بر درک جایگاه و کارکرد موسیقی در مجالس مذهبی زنانۀ شهر تهران است. همگام با تحلیل موسیقایی و ارائۀ دسته‌بندی این مجالس با محوریت موسیقی (آوازی یا آواز به همراه ساز) تلاش شده است تا نقش کلیدی موسیقی در این جلسات و شکل‌گیری آن‌ها بررسی شود. پس از بررسی مناطق گوناگون شهر تهران، محلۀ سنگلج به‌علت داشتن بافت فرهنگی و طبقاتی متنوع و همچنین تحولات فرهنگی-اجتماعی منطقه در سال‌های اخیر به‌عنوان میدان پژوهش انتخاب شد. در این پژوهش از روش مردم‌نگاری از طریق مشاهدۀ مشارکتی استفاده شد و با شرکت در جلسات و مصاحبه با افراد شرکت‌کننده، روش تحقیق کیفی به شکل مطالعۀ موردی به‌عنوان ابزاری برای فهم موضوع در بازۀ زمانی مشخص چهارده ماه به‌کار رفت. به این ترتیب که در تمامی مراسم‌های مبتنی بر تقویم شیعی (اعم از سور و سوگ) مشاهدۀ مشارکتی انجام شده است. در بخش پیشینۀ تاریخی از روش مطالعۀ کتابخانه‌ای و بررسی اسناد، سفرنامه‌ها و روزنامۀ خاطرات استفاده کردیم. به‌منظور بررسی و تحلیل موسیقایی، قطعات خوانده‌شده در این مراسم، آوانگاری و دسته‌بندی شدند. همچنین برمبنای تحلیل داده‌ها، طبقه‌بندی هیئت‌های زنانه با توجه به موسیقی صورت گرفت. به‌علت ملاحظات مذهبی و سنتی مبنی بر ممنوعیت خواندن زنان در جامعۀ ایران، مناسک و آیین‌های زنانه به دور از رسانه، دوربین و ضبط و پخش عمومی برگزار می‌شود. با وجود چند پژوهش انجام‌شده درمورد مجالس مذهبی زنانه، پژوهش حاضر با درنظرگرفتن موسیقی به‌عنوان بخش اصلی این مراسم، از زاویه‌ای جدید به این مجالس می‌پردازد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Musical Culture of Women Religious Majales in Tehran: Case of Rū'zekhānī and Maddāhī

نویسندگان [English]

  • Yasmin Pezeshki 1
  • Maryam Gharasou 2
1 Graduate Student, Faculty of Fine Arts, University of Tehran
2 Associate Professor, Faculty of Fine Arts, University of Tehran
چکیده [English]

This paper focuses on understanding the function of music in religious gatherings of women in Tehran. In addition to analyzing and classifying these gatherings with a focus on music, the key role of music in shaping these ceremonies is also explored. While observing different neighborhoods of Tehran, Sangelaj district was chosen as the research field due to its diverse cultural context. The qualitative research method in the form of a case study was chosen as a tool to understand the subject in a specific period of fourteen months. In this way, participant observation was conducted on all ceremonies based on the Shiite calendar. In the historical background section, all documents, travelogues and diaries were studied. In order to study and analyze the music, the texts of the eulogy were transcribed and categorized. Based on the analysis of the data, the female majales (religious gatherings) were categorized according to the music. Due to religious and traditional considerations and restrictions for women in Iran to sing in public, women’s ceremonies take place away from the media, cameras, and public recording and broadcasting. Although some research has been conducted on women’s religious gatherings, the present study takes a new approach by considering music as the main component of these ceremonies

کلیدواژه‌ها [English]

  • maddāhī
  • Mū'lū'dī
  • religious majales
  • religious sofreh
  • ritual music
  • Rū'zekhānī
  • women’s rituals
بنس، نانی (1391). «ادراک، کنش و همذات‌پنداری در تئاتر»، ترجمۀ نریمان افشاری، کتاب صحنه، 5، 133-144.
دستوری، مژگان (1394). مناسک مذهبی زنانه در آینۀ تاریخ: نگاهی جامعه‌شناختی به فرایند تکوین هیئت‌های مذهبی زنان. قم: خیمه.
دورکیم، امیل (1383). صور ابتدایی حیات دینی. ترجمۀ باقر پرهام. تهران: مرکز.
دیولافوا، ژان (1385). سفرنامۀ مادام دیولافوا: ایران، کلده و شوش. ترجمۀ همایون فره‌وشی. تهران: خیام.
رحمانی، جبار (1394). آیین و اسطوره در ایران شیعی. تهران: خیمه.
ـــــــــــــ (1397). هیئت‌های عزاداری در جامعۀ ایران. اصفهان: نشر آرما.
رحمانی، جبار و فرحزاد، یاسمن (1394). «سفره‌های نذری در تهران: عاملیت زنانه در جماعت آیینی»، پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 5(2)، 183-200.
 
Hegland, M. E. (1998). “The Power Paradox in Muslim Women's Majales: North-West Pakistani Mourning Rituals as Sites of Contestation over Religious Politics, Ethnicity, and Gender”, Signs, 23(2), 391-428.
Kalinoch, S. (2004). “Touching a Sensitive Topic: Research on Shiite Rituals of Women in Tehran”, Iranian Studies, 37(4), 665-674.
Kaskoff, E. (2014). A Feminist Ethnomusicology: Writing on Music and Gender, Urbana, Chicago: University of Illinois Press.
Ortner, S. B. (1974). “Is Female to Male as Nature Is to Culture?” Woman, culture, and society, Stanford, CA: Stanford University Press, pp. 67-89.
Turner, V., & Abrahams, R. D. (1969). The Ritual Process: Structure and Anti-Structure, Cornell University Press, pp 94-130.