مطالعه انسان‌شناختی نقش طب‌سنتی در زمان فاجعه (مطالعه موردی زلزله سرپل‌ذهاب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه انسان شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، کارشناس پژوهشی پژوهشکده مردم شناسی

2 دانشیار گروه انسان شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

زلزله به لحاظ گستره‌ تأثیراتی که بر زندگی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سلامت افراد دارد، متغیر مهمی در مطالعه انسان‌‌شناسی پزشکی جوامع محسوب می‌شود. طب سنتی از گذشته تاکنون جزئی از سیستم بهداشتی مردم بوده و توسط آنان به خوبی پذیرفته شده است؛ بخشی از فرهنگ مردم محسوب می‌شود و در حل بعضی از مسائل فرهنگی سلامت، نقش قابل توجهی دارد. با وجود افزایش استفاده‌ مردم جهان از طب سنتی و مکمل، از مکتب طب سنتی ایرانی علی‌رغم غنی بودن و کارایی بسیار، به عنوان یک شیوه درمانی مکمل به صورت مستقیم در زمان فاجعه‌ها از آن بهره برده نمی‌شود. پژوهش حاضر درصدد مطالعه تاثیر استفاده از طب سنتی و مصرف داروهای گیاهی در زمان زلزله و بعد از زلزله است. هدف آن تشریح میزان بهره‌ مندی جامعه فاجعه دیده از امکانات طب‌ سنتی در کنار پزشکی مدرن است. این پژوهش به مطالعه تاثیر طب‌ سنتی و میزان بهره‌گیری آن در مناطق مختلف شهر سرپل‌ذهاب از روز پنجم بعد از رخداد زلزله و در یک بازه زمانی سه ساله بواسطه مصاحبه‌های عمیق با عطاری‌ها و صاحبان آن، کارشناسان حوزه طب سنتی و میزان مراجعه مردم بعد از زلزله در فواصل زمانی مختلف می‌پردازد. یافته‌ های تحقیق نشان می ‌دهد که با وجود امکانات پزشکی مدرن، بهره‌گیری از طب‌ سنتی و روش‌های بهره گرفته از آن برای نجات افراد آسیب دیده از همان روزهای اول و در گذار از ماههای سخت بعد از زلزله و زمان بازسازی‌ های فیزیکی به ویژه در رابطه با پیشگیری و جلوگیری بیماری جسمی و روانی نقش مهمی در سلامت روانی و جسمی متاثر از آسیب‌ های زلزله در میان مردم سرپل‌ذهاب را ایفا نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Anthropological Study of the Role of Traditional Medicine in Disaster (Case Study of the Sarpol-e Zahab Earthquake)

نویسندگان [English]

  • Minoo Salimi 1
  • Ahmad Naderi 2
1 Ph.D. Student, Department of Anthropology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Research Expert of Anthropological Research Institute
2 Associate Professor, Department of Anthropology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

Traditional medicine has long been part of and accepted by the public health system. Traditional medicine is a part of people’s culture and has a significant impact on solving cultural health problems. Despite the increasing use of traditional and complementary medicine by people around the world, Iranian traditional medicine is not directly used as a complementary treatment method during disasters.  The present study aims to investigate the effects of using traditional medicine and herbal medicines during and after the earthquake. It aims to explain the extent to which the disaster-affected society utilizes the potential of traditional medicine alongside modern medicine. This study investigates the impact of traditional medicine and its use in different areas of Sarpol-e Zahab city from the fifth day after the earthquake and over a period of three years through in-depth interviews with pharmacologists and associated shopkeepers, experts in the field of traditional medicine, and consumers. The results show that traditional medicine played an important role in preventing physical and mental diseases during the earthquake among the people of Sarpol-e Zahab.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • anthropology
  • earthquake
  • herbal medicine
  • Sarpolzahab
  • traditional medicine
  • پریشان، مجید (1390). کاهش آسیب‌پذیری در برابر سوانح محیطی (زلزله) با استفاده از رویکرد مدیریت ریسک در بین مناطق روستایی استان قزوین. رسالۀ دکتری. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
  • حبیب‌پور گتابی، کرم (1397). «آسیب‌پذیری زنان در سوانح طبیعی: یک برساختۀ اجتماعی»، زن در توسعه و سیاست، 16(3)، 457-481.
  • حسن‌زاده، علیرضا (1387). «خوراک و رشد اندیشۀ انسانی»، خوراک و فرهنگ، به کوشش علیرضا حسن‌زاده، تهران: پژوهشکدۀ مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی.
  • عبدالله‌پور، محرم و همکاران (1390). «سرپل‌ذهاب»، پیام بهارستان، 2(3)، ویژه‌نامۀ طب سنتی، 263-278.
  • فیضی، پرویز و رحیمی، بهمن (1390). «بررسی مردم‌شناختی شفای آیینی با تأکید بر نقش دعادرمانی در استان کرمانشاه». فصلنامۀ تاریخ پزشکی، 6، 97-112.
  • کریستین‌سن، آرتور امانوئل (1377). ایران در زمان ساسانیان. تهران: امیرکبیر.
  • کمال‌الدینی، معصومه و ازکیا، مصطفی (1395). «مطالعۀ پدیدۀ ازدواج اجباری زنان در فجایع طبیعی (پیامدهای اجتماعی فاجعه در زنان بازماندۀ زلزله 1382 بم)». نامۀ انسان‌شناسی، 14(25)، 169-202.
  • متین، پیمان (1392). مردم گیاه، (گیاهان آیینی در فرهنگ و فولکلور ایران). تهران: فرهامه.
  • محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش. تهران: جامعه‌شناسان.
  • مقصودی، منیژه و صالحی، پروین (1393). «گیاه قوم‌شناسی منطقۀ اوان». فصلنامۀ علوم اجتماعی، 67، 244-272.
  • ملک‌راه، علیرضا (1386). آیین‌های شفا. تهران: پژوهشکدۀ مردم‌شناسی و نشر افکار.
  • الیاسی، فاضل (1398). واکاوی مهم‌ترین مسائل اجتماعی شهر سرپل‌ذهاب. دشتستان: هامون نو.

 

 

Akazawa, S. (2015). A case of chest pain related with the post-traumatic stress of large-scale earthquake successfully treated with daisaikoto and shigyakusan. Kampo-no-rinsyo, 62, 1685–1690.

Enarson, E. (2004). Gendering the agenda of disaster risk management: good practices & blind alleys. Applied Disaster and Emergency Studies, Brandon University.CRHNet, 11 October. Montreal.

Kimura, Y., & Sato, H. (2012). Treatment of patients with floating sensation after the Great East Japan earthquake: Focusing on the efficacy of hangekobokuto, Kampo Med. 63: 37–40.

Kuwahara, T. (2012).Two cases in which Yokukansan was effective for treating unidentified oral complaints related to the Great East Japan earthquake, J. Jpn. Assn. Oriental Psychosom. Med. 27: 61–63.

Laplante, D. P., Barr, R. G., et al. (2004). Stress during pregnancy affects general intellectual and language functioning in human toddlers. Pediatric Research, 56 (3): 400–410.

Meng, X. Z., Wu, F., Wei, P. K., Xiu, L. J., Shi, J., Pang, B., ... & Lao, L. (2012). A chinese herbal formula to improve general psychological status in posttraumatic stress disorder: a randomized placebo-controlled trial on sichuan earthquake survivors. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine2012.

Takayama, S., Kaneko, S., Numata, T., Kamiya, T., Arita, R., Saito, N., ... & Ishii, T. (2017). Literature review: herbal medicine treatment after large-scale disasters. The American Journal of Chinese Medicine45(07), 1345-1364.

Naghibi, F., Mosadegh, M., Mohammadi, M. S., & Ghorbani, A. B. (2005). Labiatae family in folk medicine in Iran: from ethnobotany to pharmacology.

Nakae, H. (2012). Role of traditional Japanese medicines in the relief effort in areas affected by the Great East Japan earthquake. Personalized Medicine Universe1(1), 45-48.

Nakamura, H., Nakamura, T., Nakagawa, S., & Aizawa, Y. (2000). The effect of goreisan for orthostatic hypotension in the patients of diabetes mellitus. Diabetes Frontier, 11: 561–563.

Numata, T., GunFan, S., Takayama, S., Takahashi, S., Monma, Y., Kaneko, S., ... & Iwasaki, K. (2014). Treatment of posttraumatic stress disorder using the traditional Japanese herbal medicine saikokeishikankyoto: a randomized, observer-blinded, controlled trial in survivors of the great East Japan earthquake and tsunami. Evidence-based Complementary and Alternative Medicine2014.

Takayama, S., Watanabe, K., Iwasaki, K., Numata, T., & Yaegashi, N. (2013). Japanese Kampo medicine after the Great East Japan earthquake in Miyagi and Fukushima prefectures. TJ Kampo Acupuncture Integrative Med6, 1-8.

Takayama, S., Okitsu, R., Iwasaki, K., Watanabe, M., Kamiya, T., Hirano, A., ... & Yaegashi, N. (2011). The role of oriental medicine in the great East Japan Earthquake disaster. Kampo Medicine, 621-626.

Thiselton,D.,T. Firminger. (1889). The folklore of plants. New York: D.Appelton and Company.

Tianhong, M., Yuxi, Q., Zhimin, W., & Baili, Y. (2014). Effect of Panax notoginseng in patients with multiple fractured ribs and pulmonary contusions caused by the 2008 Wenchuan earthquake. Complementary Medicine Research21(6), 360-364.

Watanabe, K. (2012). Two cases of mental anxiety related with the Great East Japan earthquake successfully treated with saikokaryukotsuboreito. Sanfujinnka-kampo-kenkyu-no-ayumi 29: 48–49.

Levi-Straus,C. (1983). Mythologiques. USA: University of Chicago Press,36.

Raimura, M. (2012). Efficacy of capsule of orengedokuto in the Great East Japan earthquake. Kampokenkyu 483: 1–10.

Raskshapal, S., Surrenderap, R., Deepmalasingh,R., & Rakeshpandy, A. (2011). medicinal plant coleus foe slohlee brig plomtsindia. Horticulture, 3(1), 29-37.

Shonkoff, J. P., Garner, A. S., Siegel, B. S., Dobbins, M. I., Earls, M. F., McGuinn, L. et. al. (2012). The lifelong effects of early childhood adversity and toxic stress. Pediatrics, 129(1), 232–246.