مطالعه دلایل جامعه‌شناختی گرایش به فرهنگ خال‌کوبی: فراترکیب پژوهش‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه شناسی، موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران

2 استادیار گروه تاریخ و جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 دانشجوی دکتری، گروه جامعه شناسی فرهنگی دانشکده علوم اجتماعی ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

10.22059/ijar.2023.355965.459804

چکیده

هدف-خال‌کوبی امری اجتماعی-فرهنگی است که در جوامع سنتی و مدرن با شیوه‌ها، اهداف و الگوهای متفاوتی از قدیم تا عصر مدرن رایج بوده است، در ایران خال‌کوبی در میان زنان و مردان به فروانی مشاهده می‌شود. هدف اصلی پژوهش مطالعه دلایل جامعه‌شناختی خال‌کوبی در جامعه ایرانی با استفاده از روش فراترکیب است.
روش شناسی-روش پژوهش از نوع فراترکیب کیفی؛ بازه زمانی 1368-1401؛ واحد تحلیل مقاله، رساله، کتاب و طرح‌های پژوهشی بوده که تعداد 40 مقاله با موضوع "خال‌کوبی" گردآوری و بعد از غربالگری؛ 25 سند وارد مرحله تحلیل شدند.
یافته ها-نتایج نشان داد به‌یک‌باره در سال  1399 تعداد بیشترین تحقیقات (20 درصد) در زمینه خال‌کوبی صورت گرفته است، همچنین بیش از یک‌چهارم تحقیقات؛ جامعه آماری خود را از میان شهروندان عمومی وزنان انتخاب کرده‌اند. در این میان عوامل اجتماعی (کج‌رفتاری، پیوند افتراقی، کسب جایگاه اجتماعی، آنومی اجتماعی)؛ فرهنگی (درمانی- پزشکی، انتقال معنا و پیام فرهنگی، تعلق فرهنگی، آنومی فرهنگی)؛ روانی (هراس روانی، آنومی روانی، لذت شخصی) و عوامل زمینه‌ای (وضعیت تأهل، طبقه اجتماعی، سطح تحصیلات، جنس، سن، شغل، محل زندگی، بیکاری، میزان درآمد) در گرایش خال‌کوبی مؤثر بوده است. به‌عبارت‌دیگر درگذشته وجه فرهنگی –هویتی و اجتماعی آن بیشتر برجسته بوده و امروزه وجوه روانی و زمینه‌ای. بر این اساس خال‌کوبی در ایران طبق نتایج فراترکیب پژوهش‌ها، امری چند ساختی بوده و دلایل متعدد فرهنگی، اجتماعی و روانی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A study on the sociological reasons of tattoo culture: A Meta-synthesis

نویسندگان [English]

  • Abazar Ashtari Mehrjerdi 1
  • Taha Ashayeri 2
  • Tahereh Jahanparvar 3
1 Assistant Professor, Department of Sociology, Institute of Cultural and Social Studies, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of History and Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili, Ardebil, Iran
3 Doctoral Student, Department of Cultural Sociology, Faculty of Social Sciences, Communication and Media, Islamic Azad University, Tehran Markazi
چکیده [English]

Purpose-Tattooing is a socio-cultural issue that has been common in traditional and modern societies with different methods, purposes and patterns from ancient times to the modern era. In Iran, tattoos are seen among many women and men. The main purpose of the research is to study the reasons for tattooing in Iranian society using Qualitative meta-synthesis research
Methodology-in the time span of 23 years (from 2022-1989); the analysis of 40 articles, dissertations, bookalitativs and research projects.
Findings-The results show that social (deviant behavior, differential bonding, gaining social status, social anomie); cultural (therapeutic-medical, transfer of cultural meaning and message, cultural belonging, cultural anomie); Psychological (psychological panic, psychological anomie, personal pleasure) and background factors (marital status, social class, education level, sex, age, job, place of residence, unemployment, income) have been effective in the trend of tattooing. Based on this, tattooing in Iran, according to the combined results of researches, is a multi-constructed issue and has many cultural, social and psychological reason.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultural anomie
  • cultural message
  • mental crisis
  • social status
  • tattoo
ابراهیمی، سهیلا (1399). پژوهشی بر نقوش خال‌کوبی آئینی زنان عرب معاصر خوزستان و مطابقت آن با نقوش قالی ایلام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران شرق دانشگاه پیام نور تهران.
احمدی، حبیب (1384). جامعه‌شناسی انحرافات، تهران: سمت
اسداللهی، عبدالرحیم و براتوند، محمود (1386). آسیب شناسی زندان ها خال‌کوبی مجرمانه در مردان زندانی خوزستان، مجله حقوقی گواه، سال 11 و 12، ص 66- 55.
اسدالهی، عبدالکریم و براتوند، محمود (1389). آسیب‌شناسی زندان‌ها؛ خال‌کوبی مجرمانه در مردان زندانی خوزستان، فصلنامه گواه، 11.
افراسیابی، حسین و شریعتی نسب، طاهره (1398). بازنمایی معنا و تجربۀ خال‌کوبی در میان زنان جوان، مجله جامعه پژوهی فرهنگی، سال 10(3)، صص. 49 – 26.
امیدی، ایوب (1401). بررسی و تحلیل خالکوبی‌ در شهرستان ایوان، پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، سال 11(2)، صص.281-253
بهره بر، مارال(1399). رابطه اثرپذیری از تبلیغات و اضطراب اجتماعی با خال‌کوبی در دختران جوان شهرستان گچساران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران.
بهزادی، رقیه (1368). خال‌کوبی از دیرباز تا کنون، مجله چیستا، سال 62، صص. 196 – 180.
بوستانی، داریوش، مرادی، علی و همتی‌فر، محمدرضا (1396)، بررسی رابطه بین محرومیت نسبی و هراس اجتماعی با استرس‌های فرهنگ‌پذیری مهاجران واردشده به شهر طبس، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، سال 28(1)، صص. 130-113.
بیرو، آلن (1391). فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی. تهران: کیهان.
پاک خصال، اعظم (1394). تأثیر کاهش سرمایه اجتماعی بر آنومی اجتماعی زنان ساکن شهر تهران، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، سال 1(4)، صص. 64-35.
پانون، مارو و پرن، ملدا (1386). فرهنگ مردم‌شناسی، ترجمه: اصغر عسکری خانقاه، تهران: انتشارات سمت.
چلپی، مسعود و مبارکی، محمد (1384). تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی و جرم در سطح خرد و کلان، فصلنامه جامعه‌شناسی ایران، سال22(42)، صص. 44-3.
خیره، سمیرا (1400). مدل‌های سبب شناسی اختلال اضطراب اجتماعی در جوانان دارای خال‌کوبی، مجله روانشناسی و علوم تربیتی در هزاره سوم، سال 6، صص. 41 -32.
دانش، پروانه؛ پروین علی پور (1392). مطالعه عوامل مرتبط با احساس آنومی فردی در میان دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه تهران)، فصلنامه تحقیقات اجتماعی، سال 2(2)، صص. 224 – 203.
رابرتسون، یان (1388). درآمدی بر جامعه، ترجمه حسین بهروان، مشهد: آستان قدس رضوی.
رابینگتن. ارل و واینبرگ، ماریتن (1392). رویکردهای نظری هفت‌گانه در بررسی مسائل اجتماعی. ترجمه رحمت‌الله صدیق سروستانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ربانی، علی و قاسمی، وحید (1381). نگرش مردم شهر اصفهان در مورد آسیب‌های نظام اجتماعی ایران با تأکید بر تحلیل آسیب دین‌گریزی در جامعه، مجله جامعه‌شناسی ایران، سال 4(3)، صص 165 - 143.
ربانی، علی، ربانی و حسنی، محمد (1390). رابطه احساس محرومیت نسبی با گرایش به هویت ملی (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان)، مجله جامعه‌شناسی کاربردی، سال22(42)، صص. 94 – 67.
رضائی، فروغ (1399). بررسی رابطه بین خال‌کوبی و انگیزه‌های درونی در ورزشکاران مرد شهرستان گچساران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران.
ساروخانی، باقر (1392). درآمدی بر دایرة‌المعارف علوم اجتماعی، تهران: کیهان.
سبزی، فرانک (1389). شناخت فرهنگ خال‌کوبی بین کولیان واقع در خیابان بوعلی شهر کوهدشت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
ستوده، هدایت الله (۱۳90). مقدمه‌ای بر آسیب‌شناسی اجتماعی. تهران: آوای نور.
سجیرانی پور، سهام (1388). ریشه یابی نقوش خال‌کوبی مردم عرب خوزستان، مجله کتاب ماه هنر، سال 12، صص. 71 – 66.
سنگی، فاطمه (1401) ارتباط بین عزت‌نفس و پنج عامل اصلی شخصیت با میانجی‌گری تأثیر شبکه‌های اجتماعی در افراد دارای خال‌کوبی (تتو)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه خاتم. شیراز فاری 183 در دسترس جامعه‌شناسی تمام شمار شهروندان
شریفی مود، ب. متانت، م؛ و قائدی، ح. (1386). «فراوانی عفونت‌های ویروسی منتقله از راه خون در افراد خالکوبی‌شدة شهر زاهدان»، فصلنامه بیماری‌های عفونی و گرمسیری وابسته به انجمن متخصصین بیماری‌های عفونی و گرمسیری، سال 12(37)، صص. 69-67.
شمس، علی (1382). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی زندان، تهران: انتشارات راه تربیت.
صادقی، سارا؛ جوانمردزاده، اردشیر؛ رحیمی، سعید و چراغی، زهرا (1399). جستاری بر معناشناسی خال‌کوبی زنان لرستان، مجله زن در فرهنگ و هنر، سال 12(4)، صص. 621- 587.
صدری، الهام (1381). فرهنگ معاصر فارسی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
صرامی، رضا (1374). مروری بر مسئله خال‌کوبی ارتباط خال و زندان با یکدیگر، مجله اصلاح و تربیت، سال 10، صص. 17 – 13.
عباس زاده، مهنوش(1398). نشانه شناسی فرهنگی نقوش خال‌کوبی زنان بختیاری ساکن خوزستان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اصفهان. زنان خوزستان عرب اسنادی هنر.
عسگریان، یداله (1378). بررسی شیوع اختلالات شخصیت، خودزنی و خال‌کوبی در معتادان به مواد افیونی مراجعه کننده بطور سرپایی به مرکز بهزیستی شهرستان کرمان، پایان‌نامه دکترا، دانشکده پزشکی افضلی پور دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی.
عضدانلو، حمید (1392). آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، تهران: نشر نی.
فکری بارکوسرائی، رضا (1393). تأثیر سبک زندگی زندانیان بر خال‌کوبی آن‌ها از منظر مردم شناختی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی.
فکری یارکوسرائی، رضا (1393). تأثیر سبک زندگی زندانیان بر خال‌کوبی آنها از منظر مردم شناختی، مجله اصلاح و تربیت، شماره 147، صص. 49 – 45.
کتیرایی، مهری (1345). از خشت تا خشت، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
کوثری، مسعود (1386)، نظریه آنومی اجتماعی، تهران: نشر سلمان.
کی نیا، مهدی (1383). خال‌کوبی شکلی از خودنمایی ، تقلید و غرور است، مجله روانشناسی جامعه، سال 20 و 21 ، صص 62 – 60.  
گیدنز، آنتونی (1380). معنای مدرنیته، ترجمه علی‌اصغر سعیدی، تهران: نشر کویر.
گیدنز، آنتونی و بردسال، کارن (1386)، جامعه‌شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: ‌ نشر نی.
محسنی، منوچهر (1379). بررسی آگاهی‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی فرهنگی در ایران، تهران: دبیرخانة شورای فرهنگ عمومی.
محسنی، منوچهر (1390). جامعه‌شناسی انحرافات، تهران: انتشارات طهوری.
مرادی، علی (1396). بررسی عوامل جامعه شناختی مؤثر بر خال‌کوبی مورد مطالعه شهر کرمانشاه، مجله پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، سال 16، صص. 90 – 73.
معین، محمد (1363). فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مهرابی، قاسم، رازقی، محمدابراهیم و یزدانی، فائزه (1395)، شناسایی انگیزه و دلایل خال‌کوبی ورزشکاران، مدیریت ارتباطات در رسانه‌های ورزشی، سال 3(12)، صص. 44 – 35.  
نیازی، محسن، کارکنان نصرآبادی، محمد و عشایری، طاها (1395). آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران: سخنوران.
نیکلسون، ریکل (1363). مثنوی معنوی، مولوی بلخی، تهران: انتشارات مولی.
هادی زاده، رؤیا (1397). مطالعه مردم نگارانه نقوش خال‌کوبی سنتی بانوان اقوام مختلف خوزستان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری اردکان دانشگاه علم و هنر یزد.
هریسون، پل (1393). اندرون جهان سوم، ترجمه شهریار آژغ، تهران: نشر اختران.
هنسلین، جمیز ام و آن فولر، لوری (1394)، مسائل اجتماعی: ریشه‌های پیدا و پنهان، ترجمه اکبر استرکی، تهران: دانشگاه علوم انتظامی امین.
وکیلی، مهتاب (1383). تعیین فراوانی خال‌کوبی و خودزنی در جمعیت بیماران روانی و ارتباط آن با خصوصیات جمعیت شناختی و تجزیه‌ای، پایان‌نامه دکترای، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمان. علوم پزشکی بیماران هدفمند ایران فارس.
یکتا، زینب و رقیبی، مهوش (1394). بررسی مدیریت بدن در افراد معتاد دارای خال‌کوبی و بدون خال‌کوبی در کمپ میان‌مدت، دومین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی، مشهد،https://civilica.com/doc/498077
Adams, J. (2009). Marked Difference: Tattooing and its Association with Deviance in the United States, Deviant Behavior  Vol. 30, No.3. pp. 266-292.  
Allen, K. (2013). 'Your ad here?' Marketers turn to tattoos. PR Daily. Ragan Communications, Inc. Retrieved 18 April 2014.
Armstrong, M. L. Roberts, A. E. Owen, D. C. and Koch, J. R. (2004). Contemporary College Students and Body Piercing, Journal of Adolescent, Health, Vol. 35 pp. 58–61.
Bernasco W. (2010). A Sentimental Journey to Crime: Effects of Residential History on Crime Location Choice. Criminology, Vol. 48 pp. 389–416.
Bourdieu,P. and Wacquant, L. (2002). An Invitation to Reflexive Sociology,Polity Press. Pp, 12-28.
Cano, C. R. and Sams, D. (2010). Body Modifications and Young adults: Predictors of Intentions to Engage in Future Body Modification, Journal of Retailing and Consumer Services, 17:80-87.
Dirk, D. M.D. Kennrth, S. Snell, M. D. and Samantha Larder, M. D. (2000). A Case-Control Study of Tattoos in Young Suicide Victims as a Possible Marker of Risk, Journal of Affective Disorders, 59:165-168.
Forbes, G. B. (2001). College Students with Tattoos and Piercings: Motives, Family Experiences, Personality Factors, and Perception by Others”. Psychol Rep, Vol. 89 pp. 774–86.
Garland, D. (2001). The Culture of Control: Crime and Social Order in Contemporary Society. Oxford: Oxford University Press.
Gibson, D. C. (2006). B.T.K. strangler versus Wichita police department: the significance of serial murder media relations, Public Relations Review, Vol. 32(1), pp. 58-65.
Greif, J. Hewitt, W. and Armstrong, M.L. (1999). Tattooing and Body Piercing. Body Art Practices among College Students. Clinical Nursig Research, Vol. 8 pp. 368–385.
Haley, R. W. and Fischer, R. P. (March 2000). Commercial tattooing as a potential source of hepatitis C infection,. Medicine. Vol. 80 (2), pp. 134–151.
Hambly, W. D. (1925) The History of Tattooing and Its Significance: With Some Account of Other Forms of Corporal Marking, London: H. F. & G. Witherby (reissued: Detroit 1974)
Hartman, C. (2011). Factors Influencing the Fear of Victimization, Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements, for the Degree of Master of Science in the Criminal Justice, Youngstown State University.
Hirschi, T. (1969). Causes of Delinquency. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
Hwang, G. E (2006). Multi-level test of fear of crime: The effect of social conditions, perceived community policing activities and perceived risks of victimization in a megapolis. A dissertation for the degree of doctor of philosophy, Mishigan State University.
Johnson Shane, D. and Summers L. (2015).Testing Ecological Theories of Offender Spatial Decision Making Using a Discrete Choice Model. Crime & Delinquency, Vol. 61 pp. 454–80.
Joshua, A. (2012).The Relationship between Tattooing and Deviance in Contemporary Society, Deviance Today, pp. 137–145
Kazandjieva, J. and Tsankov, N. (2007). Tattoos: Dermatological Complications, Journal of Clinics in Dermatology, Vol. 25 pp. 375-382.
Kluger, N. (2015). Epidemiology of Tattoos in Industrialized Countries, Serup J, Kluger N, Bäumler W (eds): Tattooed Skin and Health.
Lee, B. (2005).Alcohol, induced stress and social support as infuluences of the substance abusers health and well-being.PhD. Dissertation. School of social Work.University of Pittsburgh.
Liska, A. E. and Chamlin, M. B (1984). Social structure and crime control among macrosocial units. The American Journal of Sociology, Vol. 90(2), pp.383–395.
Lombroso, Cesare (1986) "The Savage Origin of Tattooing", in Popular Science Monthly, Vol. IV. 1896
Mifflin, Margot (2013). Bodies of Subversion: A secret history of women and tattoo (3rd ed). Powerhouse Books. p. 192. ISBN 978-1576876138.
Miller, W. B. (1958). Lower class culture as a generating milieu of gang delinquency. Journal of Social Issues, 14, 5-19.
Nathanson, C. Paulhus, D. L. and Williams, K. M. (2006). Personality and Misconduct Correlates of Body Modification and Other Cultural Deviance Markers, Journal of Research in Personality, Vol. 40, pp. 779-802.
Preti, A. Pinna, C. Nocco, S. Mulliri, E. Pilia, S. Petretto, D. R. and Masala, C. (2006) “Body of Evidence: Tattoos, Body Piercing, and Eating Disorder Symptoms among Adolescents”, Journal of Psychosomatic Research, Vol. 61 pp. 561-566.
Raviv, Shaun (2006). Marked for Life: Jews and Tattoo. (Moment Magazine; June 2006)
Silke W. Jutta S. and Peter, M. K. (2006), .Modifying the body: Motivations for getting tattooed and pierced.
Stone, G.P. (1962). Appearance and the self, human behavior and social process, London, Rutledge
Thomas, W.I. and Znaniecki, F. (1920). The Polish Peasant in Europe and America: A Classic Work in Immigration History. Champaign, IL: University of Illinois Press.
Tiggemann, M. and Hopkins, L. A. (2011). Tattoo and Piercings: Bodily Expressions of Uniqueness?”. Journal of Bodily Image, Vol. 8 pp. 245-250.
Tiggmann, M. & Golder, F. (2006) .Tattooing: An Expression of Uniqueness in the Appearance Domain”. Body Image, Vol. 3 pp. 309–315.
Walker, S (2001), Police accountability. Belmont, CA: Wadsworth.