تکلیف ناگهانی؛ مردم‌نگاری از جشن تکلیف دختران 9 ساله در مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

2 گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، مشهد، ایران

3 گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی مشهد

10.22059/ijar.2024.378983.459879

چکیده

هدف: جشن تکلیف در کشور ایران دو سال بعد از برپایی جمهوری اسلامی، در عرصه عمومی به مثابه آیین گذار مذهبی برای دختران تعریف شد. با گذشت زمان این جشن تبدیل به یک رویداد مهم برای دختران گردید تا جایی که با تبلیغات گسترده در رسانه‌ ملی و حتی حضور شخصیت‌های سیاسی تراز اول مملکت برگزار گشت، از طرفی این جشن در عرصه‌های عمومی همچون حرم مطهر رضوی، تالارها، هتل‌ها و مدارس برگزار می‌شود. هدف این مقاله بررسی دقیق چگونگی برگزاری جشن تکلیف به‌مثابه آیین گذار و مبدائی برای انجام فرایض دینی برای دختران در عرصه عمومی بود.
روش­شناسی: ما در این پژوهش با شرکت در چند جشن تکلیف برای شناسایی اینکه چه اتفاقاتی در آن رخ می‌دهد و چگونه رخ می‌دهد نیازمند روش کیفی و رویکردی مردم‌نگارانه بودیم. به این منظور میدان‌های مطالعاتی این پژوهش 4 مدرسه دخترانه، حرم مطهر رضوی، تالارها و هتل‌های منتخب برای برگزاری جشن در شهر مشهد در نظر گرفته شدند. داده‌ها با استفاده از مشاهده مشارکتی و گفت‌وگوی غیررسمی جمع‌آوری و مقوله‌بندی شد و سپس یک روایت کلی از این جشن در جهت ایجاد یک فهم تئوریک ارائه شده است.
یافته‌ها: براساس یافته‌های این پژوهش، هفت مقوله‌ی مشترک از دل 4 جشن تکلیف برگزارشده، استخراج شد که به ترتیب عبارتند از: 1- تولدی دیگر؛ پرتاب از کودکی به بزرگ‌سالی، 2- مداحی بر وزن ترانه؛ جبران در مرحله‌ی بحران، 3- سرودها؛ آوای انتظارات جامعه از دختران، 4- پوشش خاص؛ ارائه تصاویر یک وجهی 5- هدایای مذهبی، 6- مسابقه‌ای برای آموزش و تحکیم مرزهای جنسیتی، 7- سوگندنامه؛ غلبه‌ی فرایض سیاسی بر فرایض دینی.
نتیجه‌گیری: این آیین گذار مذهبی به دنبال تعریف هویتی جدید برای دختران است. آن‌چه از یافته‌های مطرح در جشن دریافت می‌شود این است که کودکان توسط جشن تکلیف، طبق نظریه ون جنپ و ترنر مرحله پیشاگذار را طی کرده و در مرحله گذار یا بحران قرار دارند. در این مرحله این جشن‌ها نه‌تنها برای پذیرش تکالیف دینی بلکه برای تعهد به ارزش‌های انقلابی نیز طراحی شده‌اند. این جریان در سوگندنامه‌ها، سخنرانی‌ها و سرودها به‌وضوح دیده می‌شود. به‌علاوه این جشن به‌دنبال پررنگ کردن و مهم جلوه دادن برخی از واجبات دینی و ارائه تصاویری یک وجهی از آن است. در این رابطه مشخصا رعایت حجاب و خواندن نماز برای دختران به عنوان مهم‌ترین واجب شرعی معرفی شده و تاکید بر آن در مقوله‌هایی مثل سرودها، پوشش خاص و هدایای مذهبی دیده شده است. از طرفی داشتن حد و مرز با نامحرم با تعریف هویت جدید و پرتاب به بزرگسالی قرابت دارد چراکه با تعریف هویت جدید برای کودکان می‌شود این قبیل مرزبندی‌ها و قبول واجبات شرعی دیگر را عملی کرد. مجموع این مقوله‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری هویت دینی و انقلابی دختران دارند. در نهایت این مقاله توصیف عمیقی از جشن تکلیف و چگونگی برگزاری آن با رویکرد انتقادی ارائه کرده است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Sudden Rite of Passage: An Ethnography of the Coming-of-Age Ceremony for 9-Year-Old Girls in Mashhad

نویسندگان [English]

  • Nafiseh Roshandel 1
  • Homa zanjanizadeh 2
  • Majid Fouladiyan 3
1 Department of Social Sciences, Dr. Ali Shariati Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University, Mashhad, Iran.
2 Associate Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University, Mashhad, Mashhad, Iran
3 Group of Social Sciences, Danishgah Literature, Danishgah Ferdowsi Mashhad
چکیده [English]

Purpose- Two years after the establishment of the Islamic Republic in Iran, the "Taklif Celebration" was defined as a public religious rite of passage for girls. Over time, this ceremony has become a significant event for girls, featuring extensive media coverage and the participation of high-ranking political figures. Additionally, the ceremony is held in public spaces such as the Holy Shrine of Razavi, halls, hotels, and schools. The purpose of this article was to examine how the Taklif Celebration functions as a rite of passage and a starting point for religious duties for girls in public spaces.
Methodology-This study employed a qualitative and ethnographic approach, participating in several Taklif Celebrations to observe and analyze the events and their occurrences. The study fields included four girls' schools, the Holy Shrine of Razavi, selected halls, and hotels in Mashhad. Data were collected through participant observation and informal conversations, categorized, and then used to construct a comprehensive narrative to develop a theoretical understanding of the ceremony.
Findings- The research identified seven common themes across the four Taklif Celebrations: 1) A New Birth; the transition from childhood to adulthood, 2) Religious Eulogies in the Rhythm of Songs; compensation during crises, 3) Songs; the community’s expectations from girls, 4) Special Attire; presenting unidimensional images, 5) Religious Gifts, 6) Competitions for education and reinforcing gender boundaries, 7) Oaths; prioritizing political duties over religious obligations.
Conclusions- This religious rite of passage aims to establish a new identity for girls. The findings suggest that through the Taklif Celebration, according to the theories of Van Gennep and Turner, children move from the pre-liminal phase into the liminal or crisis phase. These ceremonies are designed not only to prepare girls for religious duties but also to commit them to revolutionary values, as seen in the oaths, speeches, and songs. Additionally, the ceremony emphasizes certain religious obligations and presents unidimensional images of them, particularly the importance of hijab and prayer for girls. This is highlighted in components such as songs, special attire, and religious gifts. The delineation from non-mahrams and the transition to adulthood are linked to the new identity definition for children, facilitating the acceptance of other religious duties. These themes play a crucial role in shaping the religious and revolutionary identity of girls. Ultimately, this article provides a critical and in-depth description of the Taklif Celebration and its execution

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethnography
  • Nine-Year-Old Girls
  • Obligated Girls
  • Rites of Passage
  • Taklif Celebration
غلامی گوزلبلاغ، احمد.، ایزدی جیران، بنی فاطمه.، و عباس زاده، محمد. (1402). مردم شناسی دردهای کولبران پیرانشهری. جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، 11، 133-150.
محمدپور، احمد (1390)، روش تحقیق کیفی ضدروش، 1 تهران: جامعه‌شناسان.
یوسفیان, الهام. (1401). بررسی انگیزه‌ها و عوامل و پیامدهای برگزاری جشن تکلیف (نشانه موردی دبستان شمیم رحمت).  فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش، 15 (49)، 32-63.
Belier, W. W. (1994). Arnold van Gennep and the rise of French sociology of religion. Numen, 41(2), 141-162.
Canales, A. D. (2020). Models and methods for confirmation catechesis in Catholic youth ministry. Religions, 11(8), 417.
Cavagnoud, R. (2013). The Quinceanera: Towards an individualization of the fifteenth birthday celebration for young Peruvian girls. AnthropoChildren, 1-17.
Elias, J. J. (2018). Front Matter. In Alef Is for Allah: Childhood, Emotion, and Visual Culture in Islamic Societies (1st ed. pp. i–vi). University of California Press.
Gholami Gouzelbalagh, A., Izadi Jiran, A., Beni Fatemeh, H., & Abbas Zadeh, M. (2022). Anthropology of the Sufferings of Piranshahr Porters (Scientific Article of the Ministry of Science). Journal of Economic Sociology and Development, 11, 63-94. (in Persian).
Hill, J. & Becker, P. D. (2008). Life events and rites of passage. Omnigraphics.
Javdani, S. & Noorizadeh, B. (2022). The Iran Portfolio. Journal of Visual Culture, 21(3), 461-494.
Joseph, N. B. (2002). Ritual, Law, and Praxis: An American Response/a to Bat Mitsva Celebrations. Modern Judaism, 22(3), 234-260.‏
Malekzadeh, S. (2012). Children without childhood, adults without adulthood: Changing conceptions of the Iranian child in postrevolutionary Iranian textbooks (1979–2008). Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 32(2), 339-360.
Mir Miri, H. (2022). Diasporic body-memory politics: Sexualized public gender-role surveillance in post-revolutionary and post-war Iran (Doctoral dissertation, University of Saskatchewan).
Mohammadpour, A. (2013). Anti-Method. Sociologists' Publications. (in Persian).
Nastić, R. (2010). Anthropology and the theory of drama. Etnoantropološki problemi/Issues in Ethnology and Anthropology, 5(3), 245-260.
Pedersen, M. H. (2015). Fatima’s taklif: Bringing up children for a good future. Iraqi Women in Denmark, 117-138.
Pool, T. (2020). Coming of age ceremonies across different cultures. CommonLit.
Pranata, P. (2022). Nilai-nilai pendidikan dalam balian tantulak ambun rutas matei bagi masyarakat Hindu Kaharingan di Kota Palangkaraya Raya. Jurnal Penelitian Agama Hindu, 8-19.
Romo, L. F. Mireles-Rios, R. & Lopez-Tello, G. (2014). Latina mothers’ and daughters’ expectations for autonomy at age 15 (La Quinceañera). Journal of Adolescent Research, 29(2), 271-294.
Schweitzer, F. (2019). Learning from each other: Confirmation work in Europe and in the United States. Theology Today, 76(1), 26-37.
Shoham, H. (2015). ‘A birthday party, only a little bigger’: A historical anthropology of the Israeli bat mitzvah. Jewish Culture and History, 16(3), 275-292.
Shoham, H. (2016). “He had a Ceremony—I had a Party”: Bar Mitzvah Ceremonies vs. Bat Mitzvah Parties in Israeli Culture. Modern Judaism - A Journal of Jewish Ideas and Experience, 36(3), 335-356.
Shoham, H. (2018). The Bar and Bat Mitzvah in the Yishuv and Early Israel: From initiation rite to birthday party. AJS Review, 42(1), 133-157.
Tok, E. E. & Tinas, R. (2023). Construction of acceptable citizenship through primary school textbooks in Iran. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), 526-548.
Torab, A. (2006). Performing Islam. Leiden, The Netherlands: Brill.
Vizheh, A. (2019). Preventing and responding to early and forced child marriage of Iranian-Canadians in Canada. Doctoral dissertation, University of the Fraser Valley.
Yousefian, E. (2022). Investigating the motivations, factors, and consequences of holding the Takleef celebration (case study of Shamim Rahmat Elementary School(1)). Quarterly Scientific Journal of Cultural Research, 15, 63-94. (in Persian).