کشمکش‌های گفتمانی حافظه ـ فراموشی در مجموعه عکس «به روایت یک شاهد عینی» اثر آزاده اخلاقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

2 استادیار، دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

چکیده

عکس‌ها چونان اسنادی تاریخی منبعی برای دستیابی به واقعیت‌های گذشته هستند و بخشی از آگاهی تاریخی جمعی را شکل می‌دهند. اما عکس، همچون دیگر رسانه‌ها، تصویری کامل از تاریخ نیست؛ بلکه گزینش شده و برجسته‌سازی شده است. در واقع، عکس‌های تاریخی روایتی جهت‌داده شده و رسمی از گذشته دارند. از سوی دیگر، این هنرمندان هستند که با درام عکاسانه ساختار خطی روایت رسمی از تاریخ را بر هم می‌زنند و دوگانۀ حافظه و فراموشی را به‌منزلۀ موضوع اندیشه و به‌مثابۀ برساخته‌ای اجتماعی تبدیل به ابزار روشنگری سیاسی می‌کند. سازوکار سیاست با تأکید بر رویدادهای درخشان به دنبال یادآوری خاطرات قدرت و پیروزی است و شکست‌های تاریخی را به فراموشی می‌کشاند؛ از همین رو است که منتقدان قدرت بر گسست‌ها و فراموش‌خانه‌های تاریخ تأکید می‌کنند. هنرمندان هم در ساخت حافظه و هم در بازسازی خاطره‌های فراموش‌شده نقش مهمی دارند؛ چه در ثبت رویدادهای هنری که اوج‌های درخشان تاریخ ملت را به فیلم و تصویر تبدیل می‌کنند، چه با خلق آثار انتقادی که تصویر رو به فراموشی تاریخ را یادآور می‌شوند. فیلم‌های تاریخی، عکاسی تاریخی و نقاشی تاریخی بخشی از این تلاش است. این مقاله به بررسی عکس‌های صحنه‌پردازی شده آزاده اخلاقی در مجموعه عکس «به روایت یک شاهد عینی» بر اساس تحلیل گفتمان می‌پردازد. با بررسی استراتژی-های گفتمانی حافظه-فراموشی در این مجموعۀ عکس، سه گونه روایت (فراموش‌شدگان، حذف‌شدگان و طرد‌شدگان) در تاریخ ایران تحلیل شد و نشان داده شد که هنرمند چگونه با کنش زیباشناختی خود سازوکارهای فراموشی حافظۀ جمعی را بازنگری می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Discursive challenges of memory - forgetting in Iran's contemporary art: Studying photographs of the collection "By an Eyewitness" by Azadeh Akhlaghi

نویسندگان [English]

  • tayebeh hasankaviar 1
  • Mohammadreza Moridi 2
1 MA student, Faculty of Theories and Art Studies, University of Art, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Theories and Art Studies, University of Art, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Photographs are the most important medium for memories: as historical documents, images provide powerful sources for approaching events including the ones that took place in the past, and therefore become part of the collective and historical consciousness of a society. By adopting a photographic drama, the artist disrupts the linear structure of the official version of a historical narrative and turns the dualism of memory and oblivion as the subject of thought and social construction into a means of disclosure. By drawing attention to the significant events, power systems seek to make recall the memories of victories and powers and to obliterate the historical failures. That is why the critics of power emphasize on the history’s rifts. Whether by portraying the glorious achievements of a nation in pictures and film or by revoking the forgotten memories through their critical attitudes, the artists play an important role in both formation of memories and reconstruction of forgotten one. Historical movies, historical photography and historical paintings are part of this effort. This study looks into the ‘By an Eyewitness’ collection using discursive analysis, and aims to discover the changes of the background and their effects on formation of ruptures in collective memory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Collective Memrory
  • Ideology of Memory
  • Staged Photography
  • Discursive Analysis. Azadeh Akhlaghi's Photographs