نشانه شناسی فرهنگی نقوش خالکوبی زنان بختیاری ساکن خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هنر اصفهان

2 هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز

چکیده

هنرهای بومی و قومی، بخش تحسین برانگیز میراث فرهنگی هستند در این میان خالکوبی، رسمی دیرینه محسوب می شود که در سراسر جهان عملی رایج به شمار می رود. در کشورمان ایران نیز، عمل خالکوبی میان اقوام گوناگون قدمتی دیرینه دارد. در بین اقوام بختیاری نیز این عمل مرسوم بوده است. خالکوبی زنان بختیاری ساکن خوزستان جلوه ای از فرهنگ اقوامی است که باورها و اعتقاداتشان را به صورت نقش بر متن بدنشان متجلی می سازند. این پژوهش با استفاده از روش مردم نگاری و نشانه شناسی فرهنگی به ارزیابی نقوش خالکوبی زنان بختیاری ساکن خوزستان می پردازد. هدف از پژوهش حاضر این است که با رویکرد نشانه شناسی فرهنگی و با تاکید بر آرای یوری لوتمان، نقوش خالکوبی حک شده بر متن بدن زنان بختیاری منطقه خوزستان، معنای آن و همچنین تاثیر فرهنگ، باورها و اعتقادات این مردمان را واکاوی کند. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است وگردآوری اطلاعات علاوه بر منابع کتابخانه ای، از طریق مصاحبه و مشاهده ی میدانی صورت گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که خالکوبی زنان بختیاری به دلایل گوناگونی چون تزیین و آراستن، درمان و شفا یافتن، خاصیت جادویی و مقابله با نیروهای مافوق طبیعی و همچنین محافظت زن باردار در برابر موجود آل به کار می رود. هنرمند بختیاری آثار خود را با الهام از طبیعت و جهان موجود می سازد که در این میان نقوش کیهانی، هندسی انتزاعی، جانوری، گیاهی، زیورآلات، اشیا و در برخی مواقع نقوش انسانی قابل توجه است. برخی از نقوش مانند خورشید، ستاره، چلیپا، بز کوهی، آل باوری و ... نمادین هستند و حضوری دیرینه در فرهنگ کهن ایل بختیاری دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cultural Semiotics of the Tattoo Motifs of Bakhtiari Women Residing in Khuzestan

نویسندگان [English]

  • Mahnoosh Abbaszadeh 1
  • Alireza Khoddamy 2
1 Isfahan Art University
2 Shiraz Islamic Azad University
چکیده [English]

Between the Khuzestan Bakhtarian tribe as a branch of Lor tribes, this art was public. Considering the cultural origin of each tribe, the Tattoo of the Bakhtarin women settled in Khuzestan is a manifestation of the culture and civilization that highlights their beliefs in the form of pictures on their bodies. The present study is an attempt to evaluate what cultural concepts have tattoo motifs of Khuzestan Bakhtarian women represented through the anthropological and cultural semiotic approach. The data collection process in this descriptive-analytic study is done through interviews and field observation in addition to library sources. The aim of this study investigating the inscription on the bodies of Khuzestan Bakhtarian women, their meaning, and also the effect of their culture, beliefs, and religion through Lotman’s (1984) cultural semiotics. The results of this study show that the tattoos of the Bakhtarian women are used for various reasons such as decorating themselves and confronting the supernatural forces as well as protecting pregnant women from “Al”. Abstract motifs such as animals, plants, ornaments, and in some human patterns are striking. Some of the motifs including The sun, star, rood, crux, Jinn believing,… are symbolic and have a long presence in the ancient and Bakhtiari culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khuzestan
  • Bakhtarian Ethnicity
  • Tatoo Motifs
  • Culture and Art
  • Cultural Semiotics

مراجع

  • آدامز، لوری (1394). روش‌شناسی هنر، ترجمة علی معصومی، تهران: نظر.
  • اتابکی، علی (1381). مردم‌نگاری شهرستان رامهرمز، خوزستان: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان.
  • بوآس، فرانتس (1391). مردم‌شناسی هنر ابتدایی، ترجمة جلال‌الدین رفیع‌فر، تهران: گل‌آذین.
  • بهزادی، رقیه (1368). «خال‌کوبی از دیرباز تا کنون»، مجلة چیستا، شمارة 62، صص 180-196.
  • چندلر، دانیل (1397). مبانی نشانه‌شناسی، ترجمة مهدی پارسا، تهران: سورة مهر.
  • دادور، ابوالقاسم و مؤذن، فرناز (1388). «بررسی نقوش بافته‌های بختیاری»، دوفصلنامة علمی-پژوهشی گلجام، شمارة 13، صص 39-57.
  • داوودی حموله، سریا (1393). دانشنامة قوم بختیاری، اهواز: نشر معتبر.
  • رضوی، منصوره (1389). گیاه مردم‌نگاری ایذه: بررسی گیاهان خودرو در شهرستان ایذه، پایان‌نامة کارشناسی ‌ارشد،دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک. اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان.

 

  • سبزی، فرانک (1389). شناخت فرهنگ خال‌کوبی بین کولیان واقع در خیابان بوعلی شهر کوه‌دشت، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: محمد حسین فرجاد،دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران.

 

  • سجودی، فرزان (1390). نشانه‌شناسی فرهنگی، چاپ اول، تهران: علم.

سجودی، فرزان (1396). نشانه‌شناسی فرهنگی یوری لوتمان و دیگران، گروه مترجمان( شهناز شاه‌طوسی، فرناز کاکه‌خانی، فرهاد ساسانی، نفیسه عروجی، فرزان سجودی، تینا امراللهی، مریم محمدی

  • )، تهران: نشر علم.
  • سجیراتی، سهام (1387). ریشه‌یابی نقوش تزئینی هنرهای بومی مردم عرب خوزستان، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: مرتضی افشاری،دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شاهد.
  • سمننکو، الکسی (1396). تار و پود فرهنگ: درآمدی بر نظریة نشانه‌شناختی یوری لوتمان، ترجمة حسین سرفراز، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
  • صرامی، عارفه (1395). تاتو به‌عنوان هنر در ساختار فرهنگی و اجتماعی معاصر. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشکده هنرهای تجسمی،دانشگاه هنر اصفهان.
  • عابدینی، گلناز، حیدری، احمد و سلمانی انباردان، علیرضا (1396). «نقش گرگ از اسطوره تا تاتو»، دوماهنامۀ پژوهش در هنر و علوم انسانی، شمارة 1 (پیاپی 3)،
  •  
  • عربشاهی، ابوالفضل (1398). نماد و نشانه‌شناسی فرهنگی، تهران: آرون.
  • غفاری ئیل، پریسا (1395). نشانه‌شناسی فرهنگی هنر تعاملی با تأکید بر نظریة لوتمان، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: اشرف السادات موسوی لر، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه الزهرا.

 

  • غلامپور گلی، محبوبه (1390)، بررسی نشانه‌شناسانه هزار و یک شب صنیع‌الملک، پایان‌نامة کارشناسی ‌ارشد،استاد راهنما: فاطمه هنری مهر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا.
  • غلامعلی، حاتمی (1374). «نقش و نماد در سفالینه‌های کهن ایران»، فصلنامة هنر، شمارة 28، صص 355- 378.
  • غیبی، مهرآسا (1391). 35000 سال تاریخ زیورآلات اقوام ایرانی، تهران: هیرمند.
  • فکوهی، ناصر (1396). مصاحبه‌ای تحت عنوان «خال‌کوبی از سنت تا مدرنیتة شهری»، سایت انسان‌شناسی و فرهنگ.
  • https://chefchefak.blog.ir/post/tattoos-from-tradition-to-urban-modernity
  • لوتمان، یوری (2011). سیمیاء الکون، ترجمة عبدالمجید نوسی، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
  • مجیدی خامنه، فریده (1393). سخنرانی تحت عنوان «بررسی انسان‌شناختی خال‌کوبی در میان زنان منطقة جنوب فارس»، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی.فارس،شیراز.
  • مددی، حسین (1386). نماد در فرهنگ بختیاری، اهواز: مهزیار.
  • واکر، جان و چاپلین، سارا (1385). فرهنگ تصویری: مبانی و مفاهیم، ترجمة حمید گرشاسبی و سعید خاموش، تهران: ادارهٔ کل پژوهش‌های سیما.
  • هال، جیمز (1397). فرهنگ ‌نگارة نمادها در شرق و غرب، ترجمة رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.
  • Casa, Della Phillippe., & Constanze, William. (2013). Tattoos and Body Modifications in Antiquity: Proceedings of the sessions at the EAA annual meetings in The Hague and Oslo, 2010/11, Zurich Studies in Archaeology, 9, 97-101.Zurich: Chronos.

 

  • People, James., & Bailey, Garrick. (2012). Humanity: An Introduction to Cultural Anthropology (9th ed.), Belmont: Wadsworth.

 

 

  • Scheinfeld, Noah. (2007).Tattoos and Religion, Clinics in Dermatology, 25, 362–366.
  • Wolfa, Aaron. Deter., Benoît Robitailleb,Benoit., Krutakc, Lars., & Galliotd, Zini Lise, Michelle., Cataldo Neto, Alfredo.,Chitto Gauer, Gabriel. Jose., Jorge Dias, Hericka. Zogbe., &Pickering, Viviane. Leal. (2010). Tattooing: Profile and Discourse of Individuals with Marks in the Body: An Bras Dermatol, 855, 631-638.

DOI: 10.1590/s0365-05962010000500006

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران
دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19
پایگاه‌های نمایه‌کننده
شهریور 1399
صفحه 279-316

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار