جایگاه آیین‌ها در درمان بیماری‌ها با مقایسۀ آرای مالینوفسکی و الیاده دربارۀ ماهیت و کارکرد آیین (مطالعۀ موردی: آیین زار در هرمزگان و خوزستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه پژوهش هنر دانشگاه هنر تهران

2 دانشیار دانشگاه هنر دانشگاه تهران

چکیده

اکثر صاحب‌نظران حوزۀ آیین معتقدند که آیین پدیده‌ای است که تا آن را نبینند نمی‌توانند بشناسند. بسیاری از آیین‌ها عناصر تشکیل‌دهندۀ مشترکی دارند، اما در کارکرد و اهدافی که دارند از هم متمایز می‌شوند. گونه‌ای از آیین‌ها که در بسیاری از فرهنگ‌ها با ادیان مختلف نقش پررنگی در زندگی انسان بازی می‌کنند، آیین‌های درمانی هستند. از آنجا که در روند مطالعۀ درمان‌های آیینی که توسط دین‌پژوهان، مردم‌شناسان و انسان‌شناسان انجام می‌پذیرد، انسان و نیازهایش و به‌طور ویژه در پدیدۀ درمانی، قضیۀ شفا و شفایابی مطرح است، همۀ ابعاد پژوهش پیرامون انسان دور می‌زند. بدین‌جهت این مقاله دو موضع عمده در این بحث را از منظر علم‌گرایان به نمایندگی مالینوفسکی و دین‌پژوهان با محوریت الیاده مطالعه می‌دهد. در روند این مطالعه به این احتمال نزدیک می‌شویم که انسان زیستی و انسان دینی در لحظات بحرانی در موقعیتی قرار می‌گیرند که بر هم منطبق می‌شوند؛ یعنی موقعیت آیینی که در آن به رفع بحران‌ها مبادرت می‌ورزند. روش پژوهش میدانی، اسنادی و توصیفی-تحلیلی است. در بخش میدانی به مشاهدۀ مستقیم آیین درمانی زار و همچنین مصاحبه با برگزارکنندگان و مطلعان بومی در این زمینه پرداخته شده است. در بخش اسنادی نیز کتاب‌ها، مقالات و فیلم‌های مستند فارسی و لاتین مرتبط با موضوع بررسی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Place of Rituals in Treating Diseases by Comparing Malinowski and Eliade’s Comments about Essence and Function of Ritual (Zār Ritual in Hormozgān and Khūzestān)

نویسندگان [English]

  • Mehdi Aslemarz 1
  • Saeed Zavieh 2
  • Iraj Dadashi 1
1 tehran university of art
2 Tehran university of art
چکیده [English]

A vast majority of specialists in the field of rites are of the belief that the ritual is a phenomenon that they can NOT recognize unless they observe it. Most of the rituals have elements in common but differ in their function and purpose. One type of ritual that plays a significant role in human life in many cultures with different religions is the “Healing Ritual”. Since mankind and its needs, in particular, the issue of healing in a therapeutic phenomenon is important during the process of studying therapeutic rituals carried out by theologians, ethnologists, and anthropologists, all aspects of the researches revolve around humans. For this reason, the dissertation aims to investigate two significant stands, one from the scientific view represented by Malinowski and the other from theologians represented by Eliade. In the process of this study, we get close to the possibility that biological humans and religious humans lie in a situation in which they are coincided in the critical moments, the ritual situation in which they take action to solve the crisis. The research methodology is based on field, documentary, and analytical studies. Regarding the field study, direct observation of the Zār therapeutic ritual, as well as interviews with local organizers & informants in this field have been conducted. Regarding the documentary study, Persian & English books, research papers, and documentaries relevant to the subject have been reviewed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Eliade
  • Healing Rituals
  • Malinowski
  • Myth
  • Religion
  • Zār ritual
الیاده، میرچا (1384). اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. چاپ دوم. تهران: طهوری.
ــــــــــ (1385). رساله در تاریخ ادیان. ترجمۀ جلال ستاری. چاپ سوم. تهران: سروش.
ــــــــــ (1388). شمنیسم: فنون کهن خلسه. ترجمۀ محمدکاظم مهاجری. چاپ دوم. قم: ادیان.
ــــــــــ (1388). مقدس و نامقدس. ترجمۀ بهزاد سالکی. چاپ دوم. تهران: علمی و فرهنگی.
بلوکباشی، علی (1381). «هویت‌سازی اجتماعی از راه بادزدایی گشتاری». نامه انسان‌شناسی، 1(1)، 33-43.
حسن‌زاده، علیرضا (1390). «گفت‌وگو با حلقۀ زار و تحلیل مردم‌شناختی آن»، تاریخ پزشکی، 6، 13-41.
ریاحی، علی (1356). زار و باد و بلوچ. تهران: طهوری.
سارجنت، ویلیام (1378). روح‌های تسخیرشده. ترجمۀ رضا جمالیان. چاپ دوم. تهران: عطایی.
ساعدی، غلامحسین (1355). اهل هوا. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
مالینوفسکی، برونیسلاو (1386). نظریه‌ای علمی دربارۀ فرهنگ. ترجمۀ عبدالحمید زرین‌قلم. چاپ دوم. تهران: گام نو.
ــــــــــــــــــــ (1389). سه گزارش از زندگی مردم ابتدایی. ترجمۀ اصغر عسگری خانقاه. تهران: علمی و فرهنگی.
ــــــــــــــــــــ (1395). جادو، علم، دین. ترجمۀ بهنام خلیلیان و مصطفی آقایی. چاپ اول. تهران: جامی.
مقصودی، منیژه (1391). «بادهای کافر و دهل سه‌سر در خلیج‌فارس مراسم آیینی درمانی زار»، پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 2(2)، 140-117.
ملک‌راه، علیرضا (1385). آیین‌های شفا. چاپ دوم. تهران: افکار و پژوهشکدۀ مردم‌شناسی.
نصر، سید حسین (1395). دین و نظام طبیعت. ترجمۀ محمدحسن فغفوری. چاپ چهارم. تهران: حکمت.
Boddy, J. (1989). Womb and Alien Sprits: Women, Men and the Zar Cult in Northern Sudan. London: Madison.
Crapanzano, V. (1973). The Hamadsha. The University of California.
Eliade, M. (1963). Patterns in Comparative Religion. New York: Rosmary Sheed.
Evans-Pritchard, E. E. (1956). Nuer Religion. London: Oxford.
Firth, R. (1960). Man and Culture. London: Routledge & Kegan Paul.
Harris, M. (1968). The Rise of Anthropological Theory. Thomas Y. Crowell Company.
Salamone, F. A. (2004). Religious Rites, Rituals, and Festivals. New York & London: Routledge.
Sargant, W. (1973). The Mind Possessed. London & Sydney: Pan books.