شیوه‌های سنتی استفاده از گیاهان خودروی مراتع‌ توسط جوامع‌ محلی(مطالعه‌موردی مراتع منطقه قلعه‌میران استان ‌گلستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

10.22059/ijar.2023.355091.459797

چکیده

هدف-گیاه مردم نگاری روشی برای شناسایی دانش استفاده از گیاهان بین مردم بومی بوده و با توجه به اینکه گیاهان از گذشته تاکنون در بسیاری از موارد بقا و معیشت جوامع مختلف را تضمین نموده‌اند، وابستگی و ارتباط بین آنها با گیاهان را نمایان می‌کند. در این مطالعه با توجه به غنای گونه‌های گیاهی و دانش بومی مردم محلی در خصوص گیاهان، منطقه قلعه‌میران شهرستان رامیان مورد بررسی قرار گرفته است.
روش شناسی-اطلاعات مورد نیاز به صورت مصاحبه نیمه‌ساختار‌یافته و مشاهده همراه‌ با ‌مشارکت جمع‌آوری شد. مصاحبه‌ها به‌صورت هدفمند از خبرگان محلی صورت پذیرفت. درمجموع در این تحقیق گونه‌های مربوط به 10 خانواده گیاهی که مردم نسبت به آنها شناخت بیشتری داشتند و تعداد نقل و قول از آنها نسبت به سایر گیاهان بیشتر بود انتخاب گردید.
یافته ها-نتایج بیانگر آن است دانش و کاربرد گیاهان بسیار متنوع بوده بطوری که از 15 گونه گیاهی انتخاب شده، 10 گونه استفاده دارویی- خوراکی، 3 مورد استفاده علوفه‌ای و 2 گونه خاصیت سمی داشته‌اند. علاوه بر آن مشخص شد مردم محلی گیاهان را با توجه به خصوصیات موفولوژیک و نیاز اکولوژیک نام‌گذاری کرده و اطلاعات بسیار ارزنده‌ای در خصوص مکان رویش گیاهان، شیوه بهره‌برداری و شیوه استفاده از گیاهان به ‌عنوان خوراک، دارو، ابزار و سرپناه دارند و از آنها در زندگی خود استفاده می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Traditional Ways of Using Pasture Plants byLocal Communities (CaseStudy: Pastures of Qaleh-Miran Region, Golestan Province)

نویسندگان [English]

  • mohammad samiei
  • Mohamad Rahim Forouzeh
Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
چکیده [English]

Purpose: Ethnobotany is the method of showing how local people make use of plants. Considering their use for the survival and livelihood of different communities since the past confirms the dependence on and connection with plants. In this study, Miran Castle area of Ramian city has been investigated regarding the richness of plant species and local people's indigenous knowledge.
Methodology: The required information was gathered in the form of semi-structured interviews and participatory observation and interviews were conducted with local experts. In this research, we selected the species of 10 plant families that people had more knowledge about and the number of quotes was more than other plants.
Findings: The results confirmed a various knowledge and use of plants so that out of 15 selected plant species, 10 species had medicinal-edible uses, medicinal purposes, 3 for fodder, and 2 species had toxic properties. In addition, the study showed that the local people named the plants according to their morphological characteristics and ecological needs, also, they knew well where the plants grow, the way they were harvested, and used as food, medicine, tools, and shelter for living their lives.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ethnobotany: local experts: medicinal plants: Miran Castle region: semi structured interview
امراللهی جلال آبادی، امیررضا، فروزه، محمدرحیم، بارانی، حسین و یگانه، حسن(1399). «مطالعه دانش بومی گیاهان مورد استفاده بهره‌برداران در مراتع گوغر بافت استان کرمان»، دو فصلنامه دانش های بومی ایران. سال 6، شماره14، صص 424-369.
بازگیر، احمد، پورهاشمی، مهدی(1400). «گیاه مردم نگاری گیاهان خودروی منطقه بسطام از شهرستان سلسله، استان لرستان»، دو فصلنامه علمی دانش های بومی ایران. شماره15، صص158-85.
بی باک، حسین و مقبلی هنزائی، فاطمه(1396). «جمع آوری، شناسایی و استفاده سنتی و بومی‌گیاهان دارویی در شهرستان جیرفت»، فصلنامه گیاهان‌دارویی، سال 16، شماره 4، صص141 – 116.
حیدری، مازیار و کرمدوست، بهروز(1393). «بررسی سیاست گذاری برنامه تنفس یا بهره برداری جنگل های هیرکانی»، فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران. سال24، شماره4، صص736-724.
دولتخواهی، مهدی، قربانی نهوجی، مجید، مهرآفرین، علی، امینی نژاد، غلامرضا و دولتخواهی، علی(1391). «مطالعه اتنوبوتانیکی گیاهان دارویی شهرستان کازرون: شناسایی، پراکنش و مصارف سنتی»، فصلنامه گیاهان دارویی. سال 11، شماره 2، صص18-1.
رجنی، حسین و اکبری، فاطمه(1395). «دانش بومی استفاده از گیاهان دارویی روستای اریم، منطقه هزار جریب شهرستان نکا»، نخستین همایش ملی گیاهان دارویی، معطر و ادویه‌ای، دوره1، صص7-1.
رحیم نیا، رضا، قرائتی، مهران، زمانی فرد، علی(1394). «کاربرد نظریه زمینه‌ای در پژوهش‌های مرتبط با دانش بومی حفاظت، رویکردی برای پاسداشت میراث فرهنگی ناملموس»، دو فلصنامه دانش های بومی ایران، سال دوم، شماره 4.صص 145-177.
سجادی، ابراهیم، بخشیانی، مهدی، نکوخو، مسعود و ذوالفقاری، بهزاد(1395). «بررسی اتنوبوتانی گیاهان دارویی شهرستان فریدون‌شهر»، مجله طب سنتی اسلام و ایران. سال 7، شماره3، صص359-370.
سعادت پور، مسلم، بارانی، حسین، عابدی‌سروستانی، احمد و فروزه، محمدرحیم(1396). «بررسی اتنوبوتانی گیاهان دارویی سجارود استان زنجان»، فصلنامه داروهای گیاهی. سال8، شماره3، صص193- 185.
سلیمان، مرضیه، رحمانی، حسین و فراشیان، راضیه (1392). «مروری بر گیاه دارویی خار مریم، اولین همایش ملی گیاهان دارویی و کشاورزی پایدار»، همدان، انجمن ارزیابی محیط زیست هگمتانه. 
شهرکی، محمد رضا، بهمنش، بهاره و کوسه غراوی، یازمراد(1395). «دانش بومی گیاهشناسی گیاهان دارویی و خوراکی در بین روستاییان مراتع ییلاقی هزارجریب مازندران»، نخستین همایش ملی گیاهان دارویی، معطر و ادیه ای، سال 5، شماره 2، صص 160-151.
فروزه، محمدرحیم، حشمتی، غلامعلی و بارانی، حسین(1393). «گیاه مردم نگاری گونه های خوراکی - دارویی مرتع دیلگان استان کهکیلویه و بویر احمد»، مجله پژوهش‌های انسان شناسی ایران. سال 4، دوره 4، شماره 1.
کیاسی، یاسمین، فروزه، محمدرحیم، میردیلمی، سیده زهره و نیک نهاد، حمید(1398). «گیاه مردم نگاری گونه های خوراکی، دارویی و صنعتی مرتع خوش‌ییلاق استان گلستان»، دو فصلنامه دانش های بومی ایران. سال6، شماره6، صص204-151.
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان. (1385)، گزارش اقتصادی اجتماعی مطالعات حوضه آبخیز قورچای.
 
Feyssa, Debela Hunde., Njoka, Jesse T., Asfaw, Zemede., and Nyangito, M. M. (2011). Seasonal Availability and Consumption of Wild Edible Plants in Semiarid Ethiopia: Implications to Food Security and Climate Change Adaptation. Journal of Horticulture and Forestry, 3(5), 138-149.
Kathambi, Vivian., Munyao Mutie, Fredrick., Cheptoo Rono, Peninah., Wei, Neng., Ndunge Munyao, Jacinta., Kamau, Peris., Gituru, Robert Wahiti., Hu, Guang-Wan, and Wang, Qing-Feng (2020). Traditional knowledge, use and conservation of plants by the communities of Tharaka-Nithi County, Kenya. Plant Diversity, 42, 479-487.
Pardo-de., Santayana, Manuel., Pleroni, Andrea., Puri Rajindra K. (2010). Ethnobotany in the New Europe: People, Health and Wild Plant Resources. New Tork, NY, Berghahn Books, 151-204.
Penny, R., Anderdon (2001). “Gender and Indigenous Knowledge”. IK&D M, Article, 4(1), 9-1.
Prance, Ghillean Tolmie (2007). Ethnobotany, the science of survival: a declaration from Kaua'I. Economic Botany, 61, 1-2.
Qureshi, Rahmatullah., Bhatti, G. Raza., and Memon, Rabia (2010). Ethnomedicinal uses of herbs from northern part of nara desert, pakistan. Pakistan Journal of Botany. 2, 839-851.
Temam, Tamru, and Asalfew Dillo. (2016). Ethnobotanical study of medicinal plants of Mirab-Badwacho district, Ethiopia. Journal of BioSci and Biotechnology, 5(2), 151–158.
Tounekti, Taieb., Mosbah Mahdi, and Habib Khemira. (2019). "Ethnobotanical Study of Indigenous Medicinal Plants of Jazan Region, Saudi Arabia." Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 1-45.
Zemede, Asfaw., and Mesfin, Taddsse (2001). Prospects for Sustainable Usr and Development of Wild Food Plants in Ethiopia. Economic Botany. 1(3), 47- 62.
Zhao, Zhil., Dorje, Gaawe., and Wang, Z.T (2010). Identification of medicinal plants used as Tibetan Traditional Medicine Jie-Ji. Journal of Ethnopharmacology. 132, 122-126.