فرایند هویت‌یابی دو قوم خلج و زند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیاردانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه انسان شناسی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/ijar.2023.364511.459839

چکیده

هدف-در این پژوهش تلاش می­شود تا هویت یابی دو قوم  خلج و زند در روستای ونارچ واقع در شهرستان کهک، مورد بررسی قرار بگیرد. قوم زند و قوم خلج با وجود اینکه در حدود یک قرن است در یک روستا، با همدیگر همزیستی دارند، کمترین تعامل فرهنگی را با یکدیگر داشته­اند. هدف این مقاله مطالعه­ چگونگی فرایند هویت­یابی دو قوم خلج و زند  است، دو قومی که همزیستی در مکانِ یکسان، سبب نزدیک شدن آن دو به هم نشده است، بلکه مرز جغرافیایی و مرز فرهنگی نیز میان آنان ایجاد شده است.
روش شناسی-برای حصول نتایج، علاوه بر مطالعات نظری و پیشینه­ی پژوهشی، از روش کیفی، حضور طولانی مدت در میدان ، تکنیک­های مصاحبه و مشاهده استفاده شده است. تعداد 30 مصاحبه با قوم خلج و قوم زند در سنین و نسل های مختلف انجام شده است. از طریق تحلیل مصاحبه ها داده ها جمع آوری و طبقه بندی شدند.
یافته ها- با توجه به یافته­های تحقیق مشخص شد که هر دو قوم استراتژی های خاصی برای تحکیم و ثبات هویت قومی خویش دارند لذا در این نوشتار با توجه به نظریات بریکول که مبتنی است بر فرایند هویت یابی و بارث که مرزبندی گروه های قومی را مطرح کرده است، به شناسایی عناصر هویتی قوم زند و خلج پرداخته شده است. نتایج این تحقیق بیانگر این امر است که قوم زند به لحاظ خدمات رفاهی، آموزشی و روابط فرهنگی وامدار قوم خلج هستند و از آنجا که قوم زند ساکنین ابتدایی و اولیه­ی این روستا نبودند، در حاشیه و قوم خلج در مرکزیت قرار دارد. لذا قوم زند برای استمرار هویت خود وارد استراتژی "خودرابطه‌ای" شده است؛  و از طریق حفظ زبان قومی و تعلیم آن به نسل های جدید، ازدواج درون گروهی و تشدید روابط فامیلی، فرزندآوری و افزایش جمعیت، اتحاد و همبستگی در هر شرایطی، هویت قومی خویش را حفظ و تقویت می­کند. استراتژی افزایش جمعیت که به آن اشاره شد، قوم زند را از اقلیت خارج می کند بر قدرت آنان می ­افزاید؛ بنابراین خیلی بر آن تأکید دارند و اما در مقابل،  قوم خلج به تعلق مکانی روستا تمرکز دارند و تلاش می­کنند تا حس تعلق مکانی و هویت مکانی برای قوم زند ایجاد نشود و همیشه در حاشیه باقی بمانند. برای آنان بسیار مهم است تا به خود و دیگران اثبات کنند که تمامیت روستا متعلق به قوم خلج است. در واقع می توان بیان کرد که از آنجایی که حضور  قوم زند هنوز از جانب قوم خلج پذیرفته شده نیست، نمی توانند ادعایی در خصوص مالکیت زمین روستا داشته باشند. عدم هویت مکان برای قوم زند در شغل آنان نیز تأثیر گذاشته است و تمرکز بر دامداری دارند و زمین کشاورزی در اختیار ندارند. اما قوم خلج برای پایبندی بیشتر به مالکیت روستا، تمرکز بر کشاورزی دارند و با اتصال به خاک روستا، هویت مکانی خویش را تقویت می کنند

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

identification process of the Khalaj and Zand tribes

نویسندگان [English]

  • Maryam Hosseinyazdi 1
  • Ebrahim Fayaz 2
1 Assistant Professor, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
2 Associate Professor, Department of Anthropology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Purpose-In this research, an attempt is made to investigate the identity of two ethnic groups, Khalaj and Zand, in the village of Venarch located in the city of Kohak. Although the Zand and Khalj tribes have coexisted with each other in the same village for about a century, they have had the least cultural interaction with each other.  The purpose of this article is to investigate the process of identifying two clans, Khalaj and Zand, two tribes that co-exist in the place of the same thing has not brought them closer together, but a geographical and cultural border has also been created between them.
Methodology- In order to obtain results, in addition to theoretical studies and research background, qualitative methods, long-term presence in the field, interview and observation techniques have been used. A total of 30 interviews have been conducted with Khalaj and Zand people of different ages and generations. Data were collected and classified through interview analysis.
Findings-According to the findings of the research, it was found that both ethnic groups have special strategies to consolidate and stabilize their ethnic identity, therefore, in this article, according to the theories of Bricol, which is based on the identification process, and Barth, who proposed the demarcation of ethnic groups. , the identity elements of the Zand and Khalaj tribes have been identified.Conclusions of this research show that the Zand people are indebted to the Khalj people in terms of welfare services, education and cultural relations, and since the Zand people were not the original inhabitants of this village, they are on the periphery and the Khalj people are in the center. Therefore, the Zand tribe has entered into a "self-relational" strategy for the continuation of its identity; And through preserving the ethnic language and teaching it to the new generations, intra-group marriage and intensifying family relations, having children and increasing the population, unity and solidarity in any situation, it preserves and strengthens its ethnic identity. The strategy of increasing the population that was mentioned removes the Zand people from the minority and increases their power; Therefore, they put a lot of emphasis on it, but in contrast to the Khalaj people, they focus more on the place belonging to the village than on their ethnic identity, and they try not to create a sense of place belonging and place identity for the Zand people, and they always remain on the sidelines.  It is very important for them to prove to themselves and others that the whole village belongs to the Khalaj people. Therefore, the Khalij people strengthen their ethnic identity elements less than the Zand people, and only the location of the village is important to them. In fact, it can be said that since the presence of the Zand tribe has not yet been accepted by the Khalij tribe and they cannot belong to a place, they are more likely to strengthen their strong identity and strengthen their place identity in front of the Khalij tribe. keep their belonging to the village forever.

کلیدواژه‌ها [English]

  • identification
  • ethnic identity
  • relational self of ethnic
  • Khalaj
  • Zand
احمدی، حمید(1383) قومیت و قوم­گرایی در ایران، افسانه و واقعیت، نشر نی، تهران.
جمراسی(فراهانی)،علی اصغر(1385) خلج ها یادگار ترک های باستان بررسی سیر مهاجرت اقوام خلج از ترکستان تا خلجستان و فرهان، انتشارات پیام پویا، تهران.
حاجیانی، ابراهیم(1387)جامعه شناسی هویت ایرانی، مجله جامعه شناسی ایران، دوره 9، شماره 3-4.
دشتی، تقی(1390) مفهوم شناسی قومیت و اقلیت به عنوان عنصری از جامعه سیاسی، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره نهم.
سید امامی، کاووس(1387) هویت های قومی از کجا بر می­خیزند؟ : مروری بر نظریه­های اصلی، سال دوم شماره 7.
عباسی، محمد و همکاران(1384) قومیت و الگوهای ازدواج در ایران، دوره 3، شماره 1 بهار.
فی، برایان(1381) فلسفه امروزین علوم اجتماعی، دیهیمی،خشایار، طرح نو، تهران.
کوش، دنی(1381) مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی، ترجمه فریدون وحیدا، انتشارات سروش، تهران.
گودرزی، حسین(1385) مفاهیم بنیادین در مطالعات قومی، انتشارات تمدن ایرانی، تهران.
مقصودی، مجتبی(1380) قومیت ها و هویت فرهنگی ایران، نامه پژوهش، شماره 22 و 23.
Balibar, E. & Wallerstein, I. (1991) Race, nation, class. London: Verso.
Breakwell, G.M. (1996) ‘Identity processes and social changes’, in G.M Breakwell & E. Lyons (eds.), Changing European Identities: Socio-psychological Analyses of Social Change, pp. 13-30. Oxford: Butterworth-Heinemann
Breakwell, G.M. (1986) Coping with threatened identities. London: Methuen.
Breakwell, G.M. (1992) ‘Processes of self‐evaluation: efficacy and estrangement’, in G.M.
Cinnirella (1997) ‘Ethnic and national stereotypes: a social identity perspective’, in C.C.
Cohen,Abner(1969)Custom and Politics in urban Africa: a study of Hausa migrants in Yoruba tawns,London:DRoulledge and Kegan Paul, in Marcus Banks,Ethnicity:Anthropological Constructions, Routledg.London 1996.
Doda, M.A, Zerihun(2005) Introduction to Sociocultural Anthropology, In collaboration with the Ethiopia Public Health Training Initiative, The Carter Center, the Ethiopia Ministry of Health, and the Ethiopia Ministry of Education  
Eriksen, T.H. (1993) Ethnicity and Nationalism: Anthropological Perspectives. London: Pluto Press.
Geertz, C. (1973). Interpretations of cultures. New York: Basic Books.
Ghuman, P.A.S. (2005) ‘Daughters of tradition’, The Psychologist, 18(10): 620-22.
Heine, S. J., Kitayama, S., Lehman, D. R., Takata, T., Ide, E., Leung, C. & Matsumoto, H. (2001) ‘Divergent consequences of success and failure in Japan and North America: An investigation of self-improving motivations and malleable selves’, Journal of Personality and Social Psychology, 81: 599–615.
Howard, Michael C and Janet D.H.1992. Anthropology. Understanding Human Adaptation. New York: Harper Collins
Hutchinson John and Smith, Anthony D, eds(1996) Ethnicity ,London: Oxford University Press.
Hutnik, N. & Street, R.C. (2010) ‘Profiles of British Muslim Identity: Adolescent Girls in Birmingham’, Journal of Adolescence 33: 33-42.
Jacobson, J. (1997) ‘Religion and ethnicity: Dual and alternative sources of identity among young British Pakistanis’, Ethnic and Racial Studies 20(2): 238-256.
Jaspal, R. & Cinnirella, M. (2012) ‘Identity processes, threat and interpersonal relations: accounts from British Muslim gay men’, Journal of Homosexuality.
Jaspal, R. & Cinnirella, M. (2010a) ‘Coping with potentially incompatible identities: accounts of religious, ethnic and sexual identities from British Pakistani men who identify as Muslim and gay’, British Journal of Social Psychology 49(4): 849-70.
Jaspal, R. & Coyle, A. (2010b) ‘‘My language, my people’: language and ethnic identity among British-born South Asians’, South Asian Diaspora 2(2): 201-18.
Jayaram, N. (1998) ‘Social construction of the Other Indian: Encounters between Indian Nationals and Diasporic Indians’, Journal of Social and Economic Development 1(1): 46-63.
Jaspal, Rusi and Marco Cinnirella, Royal Holloway  (2012)The construction of ethnic identity: insights from identity process theory ,sage journals, 12 (5): 145-163.
Kotttak, Conrad P 2002. Anthropology. The Exploration of Human Diversity. 9th ed. Boston: McGraw-Hill
Lyons, E. (1996) ‘Coping with social change: processes of social memory in the reconstruction of identities’, in G.M. Breakwell & E. Lyons (eds.), Changing European identities: socio-psychological analyses of social change, pp. 31-40. Oxford: Butterworth-Heinemann.
Mason, D. (2000) ‘Ethnic Identity’, in G. Payne (Ed.), Social Divisions, pp. 91-114. London: Macmillan.
Muramoto, Y. (2003) ‘An indirect self-enhancement in relationships among Japanese’,
Journal of Cross-Cultural Psychology 34: 552–566.
Phinney, J. S. (1996) ‘When we talk about American ethnic groups, what do we mean?’ American Psychologist 51: 918-927.
Reicher, S. & Hopkins, N. (2001) Self and Nation. London: Sage
Rex, J. (2004) ‘Empire, race and ethnicity’, International Journal of Comparative Sociology45(3): 161-173.
Scupin, Raymond and Christopher R. DeCorse. 1995. Anthropology, a Global Perspective. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall..
Smith, A. D. (1998) Nationalism and modernism. London: Routledge.
Smith, A. D. (1998) Nationalism and modernism. London: Routledge.
Turner, J.C., Hogg, M.A., Oakes, P.J., Reicher, S.D. & Wetherell, M. (1987) Rediscovering the social group: a self-categorization theory. Oxford: Blackwell.
Vadher, K. & Barrett, M. (2009) ‘Boundaries of British in British Indian and Pakistani young adults’, Journal of Community and Applied Social Psychology 19 442-458.
Verkuyten, M. (2005) The Social Psychology of Ethnic Identity. Hove: Psychology Press.
Vignoles, V. L., Chryssochoou, X., & Breakwell, G. M. (2002) ‘Evaluating models of identity motivation: Self-esteem is not the whole story’, Self and Identity 1: 201–218.
Vignoles, V.L., Regalia, C., Manzi, C., Golledge, J. & Scabini, E. (2006) ‘Beyond selfesteem: influence of multiple motives on identity construction’, Journal of Personality and Social Psychology 90: 308-333.
Zagefka, H. (2009) ‘The concept of ethnicity in socio-psychological research: definitional issues’, International Journal of Intercultural Relations 33: 228-241.