ساختار اجتماعی- سیاسی ایل خزل ایلام در غرب زاگرس مرکزی از دیدگاه انسان شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری باستانشناسی

10.22059/ijar.2023.361624.459826

چکیده

هدف: ایل خزل از ایل‌های پرجمعیت ساکن در نواحی شمال ایلام است که در گذشته دارای شیوه معیشتی بر کوچ‌نشینی بوده‌ و امروز در شهرستان شیروان چرداول و ایلام و بخش‌های بزرگی از آن در استان‌های کرمانشاه، همدان، آذربایجان غربی و کردستان(چاردولی)، فارس و در کردستان عراق به‌سر می‌برند. در مورد منشاء این ایل اطلاعات اندکی در دست است. اما بر اساس شواهد سابقه آن حداقل به دوره صفویه می‌رسد و در ادوار بعد تحولات مختلفی را از سر گذرانده است. ساختار این ایل بر پدر تباری است و دارای پیوندهای عشیره‌ای، فرهنگی و اجتماعی و سیاسی زیادی در گذشته با ایل‌های همجوار بوده است بطوریکه برخی این ایل‌ها خود را به یک نیای مشترک می‌رسانند و برای مقابله با ایل‌های دشمن یا رقیب پیمان نامه‌های توسط سران آن با ایل‌های همجوار بسته می‌شد. در مجموع این ایل دارای پیمان نامه با والیان و متحد آنان به شمار می‌رفتند. دارای ساختار اجتماعی و  سلسله مراتب سیاسی و ساختار قدرت خاص خود است. این ساختارها در مواقع بحران بقای ایل را تضمین می‌کردند. از نظر ساختار اجتماعی از مال- بنه مال- هوز، خی‌ل و تخمه- طایفه- تیره و ایل تشکیل شده است و از نظر ساختار سیاسی به ترتیب شامل ریش سفید یا سرمال، کلین یا کلانتر، کدخدا، کدخدای رئیس تیره و تشمال (یک یا دو نفر یا بیشتر) که ریاست ایل را به صورت مشترک برعهده داشتند و در بالاترین رده قدرت هاونگره یا کنفدراسیون ایلی به ریاست والی(تا پیش از دوره پهلوی اول) شامل می‌شد. ایل خزل دارای 5 تیره که هرکدام از این تیره‌ها دارای قلمروی خاص خود بوده و از چندین طایفه تشکیل شده‌اند. به گویش کردی جنوبی صحبت می‌کنند و امروزه پیرو مذهب تشیع هستند. در این مقاله به بررسی ساختار اجتماعی سیاسی و سلسله مراتب قدرت و جایگاه مذهب در ایل خزل تا پایان دوره پهلوی اول براساس پژوهش‌های میدانی یعنی بر اساس گفتگوها و روایاتی که در آئین‌های مختلف توسط شاعران و بزرگان بازگو شده و حضور در آئین‌های مختلف و همچنین در خلال بررسی‌های باستان‌شناسی گورستان‌های متعددی مربوط به تیره‌ها و طوایف ایل خزل و دیگر ایل‌ها(که می‌توانست جنبه مادی این ساختار را نشان دهد) بررسی شد و سپس به بررسی هرکدام از عوامل پیشگفته برای دستیابی به ساختارهای اجتماعی- سیاسی در کنار مطالعات کتابخانه‌ای-سفرنامه‌ها و گزارشاتی که در گذشته نوشته شده‌اند، پرداخته ‌شد.
روش­شناسی: بطور کلی در این مقاله نگارنده از روش امیک(دیدگاه و اندیشه مردمان مورد مطالعه) و روش اتیک(دیدگاه پژوهشگر) که روش‌های رایجی در انسان‌شناسی هستند، در کنار مطالعات کتابخانه و در تلفیق با هم بهره برده است.
یافته­ها: یافته‌های این پژوهش نشان دهنده وجود ساختار اجتماعی و سیاسی نظام مند در ایل خزل است که این ساختارها در ارتباط و تعامل با هم توانسته‌اند انسجام ایل را در برابر دیگر ایل‌ها حفظ کرده و به عنوان یک واحد منسجم و یکدست در بیرون و در درون نیز به حفظ نظم و برطرف ساختن مشکلات کمک کند

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Socio-political structure of Khezel tribe of Ilam in west central Zagros from an anthropological perspective

چکیده [English]

Purpose-The Khezel tribe is one of the most populous tribes living in the northern regions of Ilam, which in the past had a nomadic way of life, and today they live in Shirvan Cherdavel and Ilam cities, as well as large parts of it in the provinces of Kermanshah, Hamadan, West Azarbaijan and Kurdistan (Chardoli). , Fars and in Iraqi Kurdistan.There is little information about the origin of this tribe. But according to the evidence, its history reaches at least the Safavid period and it has gone through various changes in the later periods. The structure of this tribe is descended from the father and has many tribal, cultural, social and political ties with the neighboring tribes in the past. So that some of these tribes reach a common ancestor, and by its chiefs, treaties were signed to deal with enemy or rival tribes with neighboring. Generally, this tribe had a contract with the Valian (governors) and was considered their allies. It has its own social structure, political hierarchy and power structure. These structures guaranteed the survival of the tribe in times of crisis. In terms of social structure, it consists of Mal-Bane Mal-Hoz, Kheil and Tokhmeh-Tayefah-Tirah and Ile, and in terms of political structure it includes Rish Sefid or Sarmal, Kalin or Kalanter, Kadkhoda, Kadkhoda , head of the tirah and Teshmal respectively (One or two people or more) who were in charge of the head of the tribe jointly and included in the highest level of power Hava negarah or the confederation of the tribe headed by the Vali (governor) (before the first Pahlavi period). The Khezel tribe has 5 tirah, each of these tirah has its own territory and consists of several tayefah. They speak the Southern Kurdish dialect and today they follow the Shiite religion. In this article, we examine the socio-political structure, power hierarchy and the place of religion in The Khezel tribe until the end of the first Pahlavi period, based on field research, that is, on the basis of conversations and narratives that have been narrated by poets and elders in various rituals. The presence in various rituals and also during the archaeological surveys of numerous cemeteries related to the tirah(s) and tayefe(s) of the Khezel tribe and other tribes (which could show the material aspect of this structure) were investigated, and then each of the aforementioned factors was investigated to achieve socio-political structures.
Methodology- Along with library studies, travelogues and reports written in the past were discussed. In this article, the author has used the emic method (viewpoint and thought of the studied people) and the etic method (researcher's view), are common methods in anthropology, along with library studies and in combination.
Findings-The findings of this research show the existence of a systematic socio-political structure in the Khezel tribe, that structures in communication and interaction with each other have been able to maintain the unity of the tribe against other tribes and as a coherent and homogeneous unit both outside and inside and and help maintain order and solve problems

کلیدواژه‌ها [English]

  • West Central Zagros
  • Ilam
  • Il Khezel (Khezel tribe)
  • socio-political structure
  • religion
ابن عنبه، سید جمال‌الدین احمد(1346)، الفصوص االفخریه فی أُصول البریة، ترجمه و تصحیح سید جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، علمی فرهنگی.
آکوپف(هاکوپیان)، گ.ب و م، ا، حصارف(1376)، کردان گوران، ترجمه سیروس ایزدی، تهران، انتشارات هیرمند.
ابوالقداره، غلام رضاخان(1384)، انیس المسافر، به کوشش و مقدمه علی محمد ساکی، فرهنگ ایران زمین، شماره30،صص209-259.
استارک، فریا(1363)، سفرنامۀ الموت لرستان و ایلام، ترجمۀ علی‌محمد ساکی، تهران: علمی.
ادموندز، سیسیل جان، بارون دوبد(1362)،دوسفرنامه درباره لرستان، ترجمه سکندر امان اللهی بهاروند و لیلی بختیار، تهران، نشر بابک.
الفیلی، نجم سلمان مهدی(۲۰۰۹)، الفیلیون؛ تاریخ، قبائل وانساب، فولکلور، تراث قومی، اربیل، دار ئاراس للطباعة والنشر.
الهی، نورعلی(1379)، برهان الحق،. تهران، انتشارات جیحون.
افشارسیستانی، ایرج(1366)، ایرج، نگاهی به ایلام، چاپ اول، تهران، نشر هنر.
افشارسیستانی، ایرج(1372)، ایلام و تمدن دیرینه آن، تهران، نشر فرهنگ و ارشاد اسلامی.
امان‌اللهی بهاروند، سکندر(۱۳۸۴)، کوچ‌نشینی‌ در ایران، پژوهش‌ دربارة‌ ایلات‌ و عشایر، تهران، آگاه‌.
ایزدپناه، حمید( 1376)، آثار باستانی و تاریخی لرستان، ج2،:ت‍ه‍ران‌، ان‍ج‍م‍ن‌ آث‍ار و م‍ف‍اخ‍ر ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌.
بیتس، دانیل، فرد پلاگ(1390)، انسانشناسی فرهنگی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی.
تاپر، ریچارد(1384)، تاریخ سیاسی اجتماعی شاهسون های مغان، ترجمه حسن اسدی، تهران، انتشارات اختران.
رزم‌آرا، علی(1320)، جغرافیای نظامی پشتکوه، تهران، بی نا.
دارک، کن(1379)، مبانی نظری باستان شناسی، ترجمه کامیار عبدی، تهران، انتشارات نشر دانشگاهی.
دیگار، ژان پیر، برنار هورکاد، یان ریشار(1378)، ایران در قرن بیستم؛ بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در یکصد سال اخیر، ترجمه هوشنگ مهدوی، تهران، نشر البرز.
دوبد، بارون(1371)، سفرنامه لرستان و خوزستان، ترجمة محمدحسین آریا، تهران، علمی و فرهنگی.
حاج سیاح محلاتی(2536)، خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، به کوشش حمید سیاح و تصحیح سیف الله گلکار، تهران، انتشارات امیرکبیر.
علی‌لو، سارا، علی نوراللهی(1396)، «واپسین روزهای حیات یپرم خان و اوضاع غرب ایران»، فصلنامه پیمان، شماره81، صص105-136.
علیزاده، عباس(2023)، مذهب، سیاست، و فرهنگ: انسان‌شناسی برای همه، شیکاگو، چاپ الکترونیک.
ساکی، علی محمد(1343)، جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان، خرم‌آباد، کتابفروشی محمدی‌خرم‌آباد.
ساکی، علی محمد(1370)، ژاندارمری در لرستان، در زمینه ایرانشناسی، به کوشش چنگیز پهلوان، تهران، انتشارات به نگار، صص75-93.
سلطانی، محمدعلی(1377)، قیام و نهضت علویان زاگرس در (همدان، کرمانشاهان، کردستان، خوزستان، آذربایجان)، یا، (تاریخ تحلیلی اهل حق)،تهران، موسسه فرهنگی نشر سها.
سلطانی، محمدعلی(1373)، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، جلد3، تهران، نشر سها.
فلانری، کنت(1380)، «تطور فرهنگی تمدن ها»، ترجمه کامیار عبدی، مجله انسانشناسی، سال اول، شماره2، صص50-83.
فیلبرگ،کارل گونار(1369)، ایل پاپی:کوچنشینان شمال غرب ایران، ترجمه اصغر کریمی، تهران، انتشارات فرهنگسرای یساولی.
فیلد، هنری (1343)، مردم‌شناسی ایران، ترجمۀ عبدالله فریار، ‏‫ت‍ه‍ران‌‏‫، فرانکلین.
لمبتون،آن(1339)، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
کرونین، استفانی(1389)، «جدال رضا شاه و ایلات .بخشی از کتاب منتشر نشده «رضاشاه و مساله ایلات» نوشته استفانی کرونین ترجمه کاظم فیروزمند، مهرنامه، شماره ۷، آذر ۱۳۸۹.
کرزن، جرج ناتانیل (1373)، ایران و قضیه ایران ، جلد2، ترجمه وحید مازندرانی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
گروته، هوگو(1369)، سفرنامه گروته، ترجمه مجید جلیلوند، تهران، نشر مرکز.
گیرشمن، رمان(1390)، هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی، ترجمه عیسی بهنام، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
صفی زاده(بوره که ئی)، صدیق(1360)، مشاهیر اهل حق، تهران، انتشارات کتابخانه طهوری.
طلایی، حسن؛ علی نوراللهی؛ بهمن فیروزمندی شیره‌جین(1393)، «قوم باستان‌شناسی کوچ‌نشینی و ایل‌راه‌های غرب زاگرس مرکزی»، جامعه شناسی تاریخی، دوره 6، شماره 2 ، پاییز و زمستان 1393، صص 163-195.
طبیبی،حشمت الله(1380)، جامعه شناسی و مردم شناسی ایلات و عشایر، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
مرکز اسناد و خدمات پژوهشی امور خارجه(1304)، «گزارش محمدعلی فیلی کنسول مندلی، از پشتکوه»، شماره92- 72-29-1304ش.
محمدی (کلهر)، آیت‌الله (۱۳۷۶)، جغرافیای تاریخی و تاریخ ایوان غرب (‌ایوان کلهر‌)، قم، ناشر مولف.
مکبن روز، الیزابت(1373)، با من به سرزمین بختیاری بیائید، ترجمه محراب امیری، تهران، نشر سهند.
مسعود محمد (1991)، موسوعه العشائر العراقیه، الجزء السادس، المؤلف: ثامر عبدالحسن العامری، لندن: مکتبه الصفا و المروی.
ناصرالدین شاه قاجار(1387)، سفرنامه عراق عجم، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران، اطلاعات.
ناصرالدین شاه قاجار(1372)، شهریار جاده ها، به کوشش محمدرضا عباسی و پرویز بدیعی، تهران، انتشارات سازمان اسناد ایران.
نویسنده ندارد(1375)، نامه سرانجام یا کلام خزانه، تحقیق و تفسیر صدیق صفی زاده(بوره که ئی)، تهران انتشارات هیرمند.
نظام السلطنه مافی، حسینقلی خان(1362)، خاطرات و اسناد حسینقلی خان نظام السلطنه مافی، به کوشش معصومه مافی، منصوره اتحادیه (نظام مافی)، سیروس سعد وندیان، حمید رام پیشه، تهران، نشر تاریخ ایران.
نوراللهی، علی(1396)،  «جایگاه زن در عصر آهن با تکیه بر مطالعات قوم باستان‌شناسی در میان کوچ‌نشنیان غرب زاگرس مرکزی(خزل، ملکشاهی و کلهر ایوان)»، سرو سیمین: یادنامه دکتر سیمین دانشور، به کوشش شاهین آریامنش، تهران، انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی، صص131-163.
نوراللهی، علی(1394الف)، بررسی باستانشناختی گورستان های عصر آهنI-III حوزه رود گنگیر ایوان، پایان نامه دکتری، منتشر نشده.
نوراللهی، علی، حسن طلایی، بهمن فیروزمندی(1394)، «جایگاه زن در عصر آهن با تکیه بر مطالعات قوم باستان‌شناسی در میان کوچ‌نشنیان زاگرس مرکزی»، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، دوره 7، شماره 1، صص 99-122.
نوراللهی، علی(1395)، «علل و زمینه های تخته قاپو کردن عشایر استان ایلام در دوران معاصر براساس نظریه سیستم‌ها: مطالعه موردی ایل خزل»، دو فصلنامه فره وشی، سال اول، شماره2، صص. 107-113.
نوراللهی، علی(1400)، «آیین و شیوه تدفین ایل های غرب زاگرس مرکزی»، فصلنامه ایران ورجاوند، نشریه ایران ورجاوند، پیاپی 6 (بهار و تابستان)، صص.69-104.
نوراللهی، علی(1401الف)، « اقتصاد و معیشت کوچ نشینان غرب زاگرس مرکزی پیش از دولت مدرن از دیدگاه انسان شناسی-باستان شناسی»، پژوهش های انسان شناسی ایران دوره 12 بهار و تابستان 1401 شماره 23، صص273-325.
نوراللهی، علی (1401ب)، «بازتاب تحولات تاریخی اجتماعی در تطور زیارتگاه های عشایری و روستایی استان ایلام در زاگرس مرکزی»، فصلنامه مطالعات ایلام شناسی، سال ششم ، شماره 23 ،تابستان، صص117-174.
نوراللهی، علی(1390)، «بررسی قوم باستان شناسی کوچ نشینی و ایل راه های مناطق شمالی استان ایلام»، فصلنامه فرهنگ ایلام، پاییز و زمستان، شماره 32 و33، صص93-116.
نوراللهی‌، علی‌(۱۳۸۴)، بررسی‌ باستان‌شناسی پیش‌ از تاریخ‌ دشت‌ آسمان‌آباد استان ایلام. پایان نامه، گروه باستان‌شناسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تهران(منتشر نشده‌).
 
Aliloo, Sara, Ali Nourallahi (2016), "The Last Days of Yeprem Khan's Life and the Situation in Western Iran", Peyman Quarterly, No. 81, pp. 105-136.(in Persian)
Alizadeh, Abbas (2023), Religion, Politics, and Culture: Anthropology for All, Chicago, Electronic Print. (in Persian)
Afshar sistani, Iraj (1987/1366), A Look at Ilam, first edition, Tehran, Hanar Publishing House. (in Persian)
Afshar sistani, Iraj (1993/1372), Ilam and its Ancient Civilization, Tehran, Farhang va Ershad Islami. (in Persian)
Amanollahi Baharvand, Sekander (2004), Nomadism in Iran, research on tribes and nomads, Tehran, Agah. (in Persian)
Al-Fili, Najm Salman Mehdi (2009), Al-Filion; History, tribes, folklore, ethnic heritage, Erbil, Dar Aras Lal printa and Publishing.(in Arabic)
Akopof (Hakopian), G. B. and M. A. Hasarof(1997/1376), Kordan Goran, translated by Siros Yazidi, Tehran, Hirmand Publications. (in Persian)
Abu alqadareh, Gholam Reza Khan (2005/1384), "Anis Al-Masfer, with the effort and introduction of Ali Mohammad Saki", Farhang Iran Zemin, No. 30, pp. 209-259. (in Persian)
Bates, Daniel, Fred Polak (2013), Cultural Anthropology, translated by Mohsen Salasi, Tehran, Scientific Publications. (in Persian)
Dark, Ken (2000/1379), Theoretical of Archaeology, translated by Kamyar Abdi, Tehran, University Press. (in Persian)
Digar, Jean-Pierre, Bernard Horcade, Yan Rishar (1999/1378), Iran in the 20th century; Analysis of the political, social, economic and cultural situation of Iran in the last one hundred years, translated by Hoshang Mahdavi, Tehran, Alborz Publishing House. (in Persian)
De bode, Baron (1992/1371), travel book of Lorestan and Khuzestan, translated by Mohammad Hossein Aria, Tehran, scientific and cultural. (in Persian)
Cronin, Stefani (2010/1389), "Reza Shah's conflict and tribe. A part of the unpublished book "Reza Shah and the problem of tribs" written by Stefani Cronin, translated by Kazem Firouzmand, Mehrnameh, number 7, December 1389/2010. (in Persian)
Center for Documents and Research Services of Foreign Affairs (1304), "Report of Mohammad Ali Fili, Consul Mandali, from Pushtkoh", No. 92-72-29-1304.29. (in Persian)
Curzon, George Nathaniel (1994/1373), Persia and the Persian Question, Volume 2, translated by Vahid Mazandarani, Tehran, Scientific and Cultural Publications. (in Persian)
Edmonds, Cecil John, Baron De bode (1983/1362), two travelogues about Lorestan, translated by Sekander Amanollahi Baharvand and Lili Bakhtiar, Tehran, Babak Publishing House. (in Persian)
Edmonds, Cecil John, (1922),“Luristan: Pish-i-Kuh and Bala Gariveh”, the Geographical Journal 9/5, pp. 335-356.
Elahi, Nour Ali (2000/1379), Burhan al-Haq. Tehran, Jihoon Publications. (in Persian)
Flannery, Kent, V.(1972), "the Cultural Evolution of Civilization", translated by Kamiyar Abdi, Anthropology Magazine, first year, number 2, pp. 50-83. (in Persian)
Fielberg, Carl Gunnar (1990/1369), Les Papis : Tribu Persan De Nomades Montagnardes Du Sud Ouest De I`Iran, translated by Asghar Karimi, Tehran, Farhang sarai Yesavoli Publications. (in Persian)
Field, Henry (1939/1343), Contributions to the Anthropology of Iran, translated by Abdullah Faryar, Tehran, Franklin. (in Persian)
Grothe, Hugo (1990/1369), Wanderungen in Persien, translated by Majid Jalilvand, Tehran, Center Publishing. (in Persian)
Ghirshman, Roman (2010), Iranian art during the Median and Achaemenid periods, translated by Isa Behnam, Tehran, Scientific and Cultural Publications. (in Persian)
Hole, Frank and Sekandar Amanolahi-Baharvand,(2021), Tribal Pastoralists in Transition: The Baharvand of Luristan, Iran, University of Michigan Museum of Anthropological Archaeology.
Haj Sayah Mahalati (1978/2536), Memoirs of Haj Sayah or the Period of Fear, by Hamid Sayah and proofread by Saifullah Golkar, Tehran, Amir Kabir Publications. (in Persian)
Ibn Anba, Seyyed Jamal al-Din Ahmad (1967/1346), al-Fusus al-Fakhriyyah in osul al-Bariya, translated and corrected by Sayed Jalal al-Din Muhadis Ermoi, Tehran, cultural science. (in Persian)
Izadpanah, Hamid (1997/1376), Ancient and historical works of Lorestan, Vol. 2: Tehran, Association of Cultural Heritage. (in Persian)
Lambton, A., (1971), “Imamzada”, Enclopedia.I2, vol.III, fasc. 59-60, p. 74.
Lambton, Ann (1960/1339), Landlord and Peasant in Persia: A Study of Land Tenure and Land Revenue Administration, translated by Manouchehr Amiri, Tehran, Book Translation and Publishing Company.
Minorsky, Vladimir (1978), “Lur,” in EI.2.V, pp. 821-826.
Mortensen, Inge Demant (1993), Nomads of Luristan: History, Material Culture, and Pastoralism in Western Iran, London, New York, and Copenhagen.
Mortensen, Inge Demant (2010), Luristani Pictorial Tombstones: Studies in Nomadic Cemeteries from Northern Luristan, Iran, Peeters.
Mortensen, Inge Demant(1996), “Nomad Iconography on Tombstones from Luristan, Iran”, in Dance, Music, Art, and Religion, Vol. 16, pp.219-228.
Mortensen, Inge Demant (1983), “Women after Death: Aspects of a Study on Iranian Nomadic Cemeteries”. In: Bo Utas (ed.), Women in Islamic Societies; pp. 26-47. London: Curzon Press.
Mohammadi (Kalhar), Ayatollah (1997/1376), the Historical geography and history of Ivan Gharb (Ivan Kalhar), Qom, author's publisher. (in Persian)
Macbean Ross, Elizabeth N.(1994/1373), A Lady Doctor in Bakhtiari Land, translated by Mihrab Amiri, Tehran, Sahand Publishing House.
Masoud Muhammad (1991), Al-Asha'er al-Iraqiya encyclopedia (Encyclopedia of Iraqi Clans), Part Six, author: Thamer Abdulhasan al-Amiri, London: Maktaba al-Safa and al-Maravi.
Naser al-Din Shah Qajar (2008/1387), Iraq Ajam travel book, edited by Mirhashim Mohhaddth, Tehran, information.
Naser al-Din Shah Qajar (1993/1372), Lord of Roads, by Mohammad Reza Abbasi and Parviz Badiei, Tehran, Publications of the Organization of Iranian Documents.
No author (1996/1375), the final letter or Kalam Khazaneh, research and commentary by Sediq Safizadeh (Boreh Kaee), Tehran, Hirmand Publications.
Nizam al-Sultaneh Mafi, Hossein Qali Khan(1983/1362), Hossein Qoli Khan Nizam al-Sultaneh Mafi's memoirs and documents, with the efforts of Masoumeh Mafi, Mansoureh Laiyan (Nizam Mafi), Siros Saad Vandian, Hamid Ram Pisheh, Tehran, Tarikh Iran publication.
Nourallahi, Ali(2016), "The position of women in the Iron Age based on ethno-archaeological studies among the nomads of central Zagros (Khazel, Malekshahi and Kalhor Aivan)", Servo Simin: Memoir of Dr. Simin Daneshvar, by Shahin Aryamnesh, Tehran, Cultural Heritage Research Institute, pp. 131-163. (in Persian)
Nourallahi, Ali (2014), Archaeological investigation of Iron Age I-III cemeteries in Gangir River area, PhD thesis, unpublished. (in Persian)
Nourallahi, Ali, Hassan Talai, Bahman Firouzmandi(2014), "The position of women in the Iron Age based on ethno-archaeological studies among the nomads of central Zagros", Women in Culture and Art Quarterly, Volume 7, Number 1, pp. 99- 122. (in Persian)
Nourallahi, Ali (2015), "The causes and contexts of the nomads of Ilam province in the modern era based on the theory of systems: A case study of the Khezel tribe", two quarterly Fareh Vashi, first year, number 2, pp.107-113. (in Persian)
Nourallahi, Ali (2021/1400), "The Ritual and Burial Method of Western Zagros Tribes", Iran Varjavand Quarterly, Iran Varjavand Publication, 6th series(spring and summer), pp. 104-69. (in Persian)
Nourallahi, Ali(2022/1401A), "Economy and Livelihood of Nomads of Western Central Zagros before the Modern State from the Anthropological-Archaeological Perspective", Iranian Anthropological Researches, Volume 12, Spring and Summer 1401, Number 23, pp. 273-325. (in Persian)
Nourallahi, Ali (2022/1401B), "Reflection of historical and social developments in the development of nomadic and rural shrines in Ilam province in Central Zagros", Ilamology Studies Quarterly, 6th year, No. 23, Summer, pp. 117-174. (in Persian)
Nourallahi, Ali (2016),”Women’s Status in the Iron Age Based on Ethno-archaeological Studies of the West Central Zagros Nomads”, Silk Road, N.14, pp.196-209.
Nourallahi, Ali (2013), "Ethno-archeological study of nomadic tribes and tribes in the northern regions of Ilam province", Ilam Culture Quarterly, Autumn and Winter, No. 32 and 33, pp. 116-93. (in Persian)
Nourallahi, Ali (2004), Prehistoric Archeology Survey of Asmanabad Plain, Ilam Province. Thesis, Department of Archeology, Faculty of Human Sciences, University of Tehran (unpublished). (in Persian)
Rawlinson,Henry C.,(1839), “Notes on a March from Zohab at the Foot of the Zagros, along the Mountains to Khuzistan (Susiana), and from Thence through the Province of Luristan to Kirmanshah, in the Year 1836”, The Journal of the Royal Geographic Society 9, pp. 26-116.
Razmara, Ali (1941/1320), Military geography of Pushtkoh, Tehran, Bina. (in Persian)
Stark, Freya (1984/1363), The Valleys of the Assassins and Other Persian Travels, translated by Ali Mohammad Saki, Tehran: elmi. (in Persian)
Stark, Freya (1933), “The Pusht-I-Kuh”, the Geographical Journal, Vol. 82, No. 3 (Sep., 1933), pp. 247-259. https://doi.org/10.2307/178656037
Safizadeh, Seddiq (1981/1360), Mashahir Ahl Haq, Tehran, Tahori Library Publications. (in Persian)
Saki, Ali Mohammad (1964/1343), historical geography and history of Lorestan, Khoramabad, Mohammadi Khoramabad bookstore. (in Persian)
Saki, Ali Mohammad(1991/1370), "Gandarmerie in Lorestan", in the field of Iranology, with the efforts of Cengiz Pahlavan, Tehran, Behnagar Publications, pp. 75-93. (in Persian)
Soltani, Mohammad Ali (1998/1377), Uprising and Movement of Zagros Alevis in (Hamadan, Kermanshahan, Kurdistan, Khuzestan, Azerbaijan), or (Analytical History of Ahl Haq), Tehran, Soha Cultural Institute. (in Persian)
Soltani, Mohammad Ali (1994/1373), the Historical geography and detailed history of Kermanshahs, volume 3, Tehran, Soha Publishing. (in Persian)
Schimdt, Erich F. & Van Loon, Hans H. Curvers (1989), the Holmes Expeditions to Luristan. Plates, Chicago, university of Chicago.
Tapper, Richard (2004), Pasture and politics: economics, conflict, and ritual among Shahsevan nomads of northwestern Iran, translated by Hassan Asadi, Tehran, Akhtaran Publications. (in Persian)
Talai, Hassan; Ali Nurullahi; Bahman Firouzmandi Shirejini (2013), "Archaeology of Nomadic Tribes and Illrahs of West Central Zagros", Historical Sociology, Volume 6, Number 2, Autumn and Winter 2013, pp. 163-195. (in Persian)
Tabibi, Heshmatullah (2001/1380), Sociology and Anthropology of Tribes and Nomads, Tehran, Tehran University Press. (in Persian)
Watson, Patty Jo (1979), Archaeological Ethnography in Western Iran. Tucson (Arizona), the University of Arizona Press.
http://homian.ir/2016/ Beliefs left over from myths/trees that's said to be healing