بازنمایی هویت‌های جنسیتی در کتب درسی دوره متوسطه دوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 تربیت مدرس

2 دانشکاه تربیت مدرس

3 دانشگاه تربیت مدرس

10.22059/ijar.2024.368462.459848

چکیده

هدف: در این مقاله تلاش شده تا به بازنمایی هویت جنسیتی در کتب درسی دوره متوسطه دوم پرداخته شود. ایده اصلی این مقاله این است که الگوهای جنسیتی در جامعه به واسطه ابزارهای گفتمانی مسلط بازتولید شده و سعی در طبیعی­سازی برخی نقش­های جنسیتی موجود و یا استمرار آنان در جامعه را دارند. یکی از مهمترین این ابزارها کتاب­های درسی است که تلاش دارد در دوران حساس اجتماعی شدن و فرهنگی شدن الگوهای مسلط و مرحج جنسیتی را برای شکل­دهی به هویت جنسیتی نوجوانان درونی­سازی کند و این کار را از طریق برجسته­سازی نقش­های مرجع و مطلوب در کتاب­های درسی انجام می­دهد.
روش‌شناسی: برای پاسخ به سوال پژوهش و ارزیابی مساله، از روش تحلیل محتوای کیفی برای تحلیل متون درسی دوره متوسطه دوم استفاده شد. واحد تحلیل در این پژوهش شخصیت­های زن و مرد در غالب تصاویر و نوشتار بوده است. جامعه نمونه پژوهش شامل کتاب­های درسی متوسطه دوم (در سه پایه اول، دوم و سوم) بود. در این پژوهش از نمونه­گیری هدفمند استفاده شد و تمام محتواهایی که به نوعی به مسائل مرتبط با جنسیت پرداخته­اند، مورد تحلیل قرار گرفته است.
 یافته‌ها: نتایج این پژوهش­ها تائید مفروض اصلی این پژوهش بوده و نشان می­دهد که الگوهای هویتی سنتی در بازنمایی­های هویتی زنانه در کتب درسی در ابعاد مختلف آن وجود داشته به گونه­ای که بازتولید کننده هویت­های سنتی برای زنان به عنوان الگوهایی از زن نمونه و موفق بوده است. همچنین داده­های ما نشان می­دهد که این متون سعی در طبیعی­سازی این الگوهای هویتی داشته است و تلاش کرده است تا با مطلوب نشان دادن برخی از نقش­های سنتی زن درون خانواده، فعالیت­های نقشی و اجتماعی زنان را به عنوان امری فرعی در هویت آنان نشان دهد. به نظر می­رسد در این راستا کتاب­های درسی به میزان زیادی تغییرات اجتماعی درون جامعه را نادیده گرفته و یا آن را به عنوان آسیب اجتماعی معرفی می­کند. بر همین مبنا هویت مطلوب زنانه از نظر گفتمان اصلی، شامل زنان خانه­داری می­شود که تلاش دارند تا نقش­های خانه­داری را به شکل مطلوبی انجام دهند. از این رو زن موفق کسی خواهد بود که بتواند به بهترین وجهی در جهت رضایت همسر و فرزندان خود حرکت کرده باشد. بنابراین عمدتا مواردی نظیر احساس مادرانگی، برخورداری از عواطف و احساسات، کانون مهرورزی و مواردی از این دست جزو مولفه­های دختران دانش­آموز در تفسیر هویت جنسیتی­ آنان بوده است که به مثابه نقطه قوت زنان در ایفای این نقش­ مورد تاکید قرار گرفته است. همچنین زمانی که زنان در کارهای خانه و تربیت فرزند نقش دارند و نقش مادر و خانه‌دار را ایفا می‌کنند، با نوعی مطلوبیت حسی و عاطفی همراه می­شود.همچنین داده­های به دست آمده نشان می­دهد که در مقایسه با مردان، زنان به میزان بسیار کمتری در مشاغل بیرون و نقش­های اجتماعی بازنمایی می­شوند و به نظر می­رسد، نظام آموزشی کنونی، با پنهان کردن و یا بازنمایی کمتر مشاغل زنان، سعی در افزایش تاکید بر نقش زنان در خانه دارد

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Representation of gender identities in the second secondary school textbooks

نویسندگان [English]

  • Hanieh Mahdiyar 1
  • Elham Akbari 2
  • Toba Shakeri 3
1 Tarbiat Modares Univereity
2 Tarbiat Modares university
3 Tarbiat Modares university
چکیده [English]

Purpose-In this article, an attempt was made to discuss the representation of gender identity in the textbooks of the second secondary school. The main idea of this article was that the gender patterns in the society are reproduced by means of dominant discourse and it is tried to naturalize some existing gender roles or their continuation in the society. One of the most important of these tools is textbooks, which try to internalize the dominant gender patterns in the sensitive period of socialization in order to shape the gender identity in teenagers and to do this, they highlight the desirable and reference roles in textbooks.
Methodology-To answer the research question, the qualitative content analysis method was used to analyze the textbooks of the second secondary school. The unit of analysis in this research was male and female characters in the majority of images and writing. The sample population of the research included the second secondary school textbooks (in the first, second and third grades). In this research, purposeful sampling was used, and all the contents that somehow dealt with issues related to gender were analyzed.
Findings-The research results supported the main hypothesis of this research and showed that traditional identity patterns existed in different dimensions of female identity representations in textbooks and that traditional female identities were indicated as exemplary and successful women. Also, our data showed that these texts aimed at naturalizing these identity patterns and tried to show women's social roles and activities as having secondary importance through displaying some of the traditional roles of women in the family as desirable. In this regard, it seems that the textbooks largely ignore the social changes in the society or introduce them as a social harm. On this basis, according to the main discourse in these textbooks, the ideal female identity is composed of housewives who try to fulfill their roles as housewives in a desirable way. Therefore, a successful woman will be the one who can move in the best way towards the satisfaction of her husband and children. Therefore, things such as the motherhood feelings, possessing emotions and feelings, being the center of affection and love, and the like are mainly among the components of gender identity interpretation for female students and playing this role is emphasized as a strength for women. Moreover, when women play a role in housework and raising children and play the role of mother and housewife, it is associated with a kind of sensory and emotional favorability. Also, the obtained data showed that compared to men, women are represented to a much lesser extent in outside jobs and social roles, and it seems that the current educational system tries to increase the emphasis on women's role in the home by hiding or underrepresentation of women's jobs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : representation
  • gender identity
  • femininity
  • masculinity
  • school discourse

مراجع

عنایت، حلیمه، موحد، مجید، و حیدری، اله رحم. (1391). امنیت و جنسیت: تفاوت­های بین جنسی در مقابل نابرابری­های اجتماعی و منطقه ای. مطالعات اجتماعی-روان شناختی زنان (مطالعات زنان)، 10(2 (پیاپی 31))، 7-32.
حاجیوند، م.. (1381). نابرابری جنسیتی در ایران. همایش ملی طرح مسایل جامعه­شناختی در ایران، SID. https://sid.ir/paper/497710/fa
مجتبایی، مینا، صابری، هایده، و علیزاده، عزیزه. (1393). کارکرد جنسی زنان: نقش طرحواره های جنسی و تصویر بدنی. روانشناسی سلامت، 3(1 (9))، 52-60.
فطرس، محمدحسن، و معبودی، رضا. (1390). رابطه بین نابرابری درآمد و نابرابری مخارج مصرفی. رفاه اجتماعی، 11(40)، 341-365.
صادقی وزین، اعظم، شکری، امید، پورشهریار، حسین، و باقریان، فاطمه. (1393). تنیدگی شغلی, راهبردهای مقابله ای و فشارها: الگوی تغییرناپذیری جنسی. روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)، 10(40)، 393-408.
نیری، شهرزاد. (1398). پیشایندهای نگرش کلیشه­ای جنسیتی نسبت به زنان در جایگاه مدیریت. پژوهش­های مدیریت منابع سازمانی، 9(3)، 151-172.
 Asriyama, W. F., & Sari, E. D. P. (2022). Do Textbooks Really Promote Gender Equality?: A Multimodal Analysis of Gender Roles. IALLTEACH (Issues In Applied Linguistics & Language Teaching), 4(1), 107-116.
Adriany, V. (2019). Being a princess: young children’s negotiation of femininities in a Kindergarten classroom in Indonesia. Gender and Education, 31(6), 724–741.
Abdelhadi, R., Hameed, L., Khaled, F., & Anderson, J. (2019). Creative interactions with art works : an engaging approach to Arabic language-and-culture learning. Innovation in Language Learning and Teaching, 0(0), 1–17.
Barnes, E. (2022). Gender without gender identity: the case of cognitive disability. Mind, 131(523), 838-864.
Baleghizadeh, S., & Amiri Shayesteh, L. (2020). A content analysis of the cultural representations of three ESL grammar textbooks. Cogent Education, 7(1), 1–15.
Botelho, M. J., & Marion, R. (2020). Representing Spanishes: Language Diversity in Children’s Literature. Journal of Latinos and Education, 00(00), 1–16.
Gower, A. L., Rider, G., Brown, C., & Eisenberg, M. E. (2022). Diverse sexual and gender identity, bullying, and depression among adolescents. Pediatrics, 149(4). 1-25.
Hall, S., & Open University. (1997). Representation: cultural representations and signifying practices. London: Sage.
Orfan, S. N. (2021). High school English textbooks promote gender inequality in Afghanistan. Pedagogy, Culture and Society, 00(00), 1–16. 
Fernandez, M. C. (2017). La valoracion en el discurso de la ense  nanza de la historia. ~ Aportes para el analisis del androcentrismo. Revista Signos, 50(95), 361e384.
Saillard, E. K. (2011). Systematic versus interpretive analysis with two CAQDAS packages: NVivo and MAXQDA. Forum: Qualitative social research, 12(1). Art, 34.  
Sarvarzade, S., & Wotipka, C. M. (2017). The rise, removal, and return of women: gender representations in primarylevel textbooks in Afghanistan, 1980–2010. Comparative Education, 53(4), 578–599.
 Rahim, H. A., & Daghigh, A. J. (2020). Locally-developed vs. Global Textbooks: An Evaluation of Cultural Content in Textbooks Used in ELT in Malaysia. Asian Englishes, 22(3), 317–331.  
Nguyen, T. T. M., Marlina, R., & Cao, T. H. P. (2021). How well do ELT textbooks prepare students to use English in global contexts? An evaluation of the Vietnamese English textbooks from an English as an international language (EIL) perspective. Asian Englishes, 23(2), 184–200.  
Xiong, T., & Peng, Y. (2020). Representing culture in Chinese as a second language textbooks : a critical social semiotic approach. Language, Culture and Curriculum, 0(0), 1–20
Davidson, R., & Liu, Y. (2020). Reaching the world outside: cultural representation and perceptions of global citizenship in Japanese elementary school English textbooks. Language, Culture and Curriculum, 33(1), 32–49.
 Chen, Z. T. & Cheung, M. (2020). Consumption as extended carnival on Tmall in contemporary China: a social semiotic multimodal analysis of interactive banner ads. Social Semiotics, 0(0), 1–21.
 Preece, S., & Bullingham, R. (2022). Gender stereotypes: The impact upon perceived roles and practice of in-service teachers in physical education. Sport, Education and Society, 27(3), 259-271.
Straub, K. (2023). Sexual suspects: eighteenth-century players and sexual ideology. Princeton University Press.
De la Torre-Sierra, A. M., & Guichot-Reina, V. (2022). The influence of school textbooks on the configuration of gender identity: A study on the unequal representation of women and men in the school discourse during the Spanish democracy. Teaching and Teacher Education, 117, 103810.
Covell, M. (2023). Ethnic conflict, representation and the state in Belgium. In Ethnic Groups and the State (pp. 228-261). Routledge.
Bonnett, A. (2023). Radicalism, anti-racism and representation. Routledge.
Peng, Y. (2023). Reflection on the Postmodernism in Female Identity and the Reconstruction of Female Identity Through Digital Media. Studies in Social Science & Humanities, 2(4), 19-22.
Headley, A. M. (2022). Representing personal and professional identities in policing: Sources of strength and conflict. Public Administration Review, 82(3), 396-409.
Hammack, P. L., Hughes, S. D., Atwood, J. M., Cohen, E. M., & Clark, R. C. (2022). Gender and sexual identity in adolescence: A mixed-methods study of labeling in diverse community settings. Journal of adolescent research, 37(2), 167-220.
Bowlby, S., Lewis, J., McDowell, L., & Foord, J. (2023). The geography of gender. In New Models in Geography-Vol 2 (pp. 157-175). Routledge.
Korlat, S., Foerst, N. M., Schultes, M. T., Schober, B., Spiel, C., & Kollmayer, M. (2022). Gender role identity and gender intensification: Agency and communion in adolescents’ spontaneous self-descriptions. European Journal of Developmental Psychology, 19(1), 64-88.
Chaudhary, A., & Kumar, R. (2023). Sexism identification in social networks. Working Notes of CLEF.
Shah, W. A. (2023). Nation, Alterity and competing discourses: rethinking textbooks as ideological apparatuses. Linguistics and Education, 78, 101250.
Mai, D. T. T., & Brundrett, M. (2020). The beliefs and attitudes of teachers and school leaders on gender equality in
Vietnamese primary schools: case studies of four schools. Education 3-13, 48(4), 392–404.
Verge, T. (2021). Gender Equality Policy and Universities: Feminist Strategic Alliances to Re-gender the Curriculum. Journal of Women, Politics and Policy, 42(3), 191–206.
Durrani, N., & Halai, A. (2018). Dynamics of gender justice , conflict and social cohesion : Analysing educational
reforms in Pakistan. International Journal of Educational Development, 61(November 2017), 27–39.
Sheldon, J. P. (2004). Gender stereotypes in educational software for young children. Sex Roles 51.7/8.
Hamilton, M. C., D. Anderson, M. Broaddus & K. Young. (2006). Gender stereotyping and under-representation of female characters in 200 popular children's picture books: A twenty-first century update. Sex Roles 55, 757–765.
Fitzpatrick, M. J. & B. J. McPherson. (2010). Coloring within the lines: Gender stereotypes in contemporary coloring books. Sex Roles 62, 127–137.
Hamdan, S. (2010). English-language Textbooks Reflect Gender Bias: A Case Study in Jordan. Advances in Gender and Education, 2, 22-26.
Shteiwi, M. (2003). Gender Role Stereotypes in Primary School Textbooks in Jordan. DIRASAT, Social and Human Sciences, 30, 90-104.
Sadker, D. and Sadker M. (2001). Gender bias from colonial America to today's classrooms. In J. Banks (Ed). Multicultural education: Issues and perspectives (4th ed.) (pp. 135-169) New York: John Wiley.
Porreca, K. (1984). Sexism in Current ESL Textbooks’. TESOL Quarterly 18:705-24.
Giddens, A., Duneier, M., Appelbaum, R. P., & Carr, D. (2012). Introduction to sociology (8th ed.). New York: W.W. Norton.
Lips, H. M. (2014). Gender: The basics. New York: Routledge.
Bingöl, O. (2014). Toplumsal cinsiyet olgusu ve Türkiye’de kadınlık [The fact of gender and womanhood in Turkey]. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(1), 108-114. Retrieved from http://dergi.kmu.edu.tr/userfiles/file/Mayis20141/16m.pdf
Cook, R. J. (2012). Structures of discrimination. Macalester International, 28, Article 8. Retrieved from http://digitalcommons.macalester.edu/macintl/vol28/iss1/
Ince Yenilmez, M. (2019). Gender inequality in labor force participation in Turkey: Closing gender gap?. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(3), 40-51.  
Settles, I. H., & Buchanan, N. T. (2014). Multiple groups, multiple identities, and intersectionality. The Oxford handbook of multicultural identity, 1, 160-180.
Talbot, H. M., Watson, D. F., Pearson, E. J., & Farrimond, P. (2003). Diverse biohopanoid compositions of non-marine sediments. Organic Geochemistry, 34(10), 1353-1371.
Kupka, P., Walach, V., & Divišová, V. (2022). From legal definitions to ethnic identities: Representations of organized crime in Czech policy documents. Trends in Organized Crime, 1-22.
Morris, B. (1992). Frontier colonialism as a culture of terror. Journal of Australian Studies, 16(35), 72-87.
Fusco, L., Sica, L. S., Parola, A., & Aleni Sestito, L. (2022). Vocational identity flexibility and psychosocial functioning in Italian high school students. International Journal of School & Educational Psychology, 10(1), 144-154.
Dogan, T., & Dogan, S. S. O. (2020). Covering ISIS in the British media: Exploring agenda-setting in The Guardian newspaper. Journal of Arab & Muslim Media Research, 13(2), 195-213.
پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 25
پایگاه‌های نمایه‌کننده
اسفند 1402
صفحه 101-117

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار