تقابل‌های بنیادی در حماسه‌های آفرینش ایران و بین‌النهرین باستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ندارم

2 دانشیار گروه انسان شناسی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/ijar.2024.374834.459858

چکیده

هدف این مقاله بررسی موضوع تقابل‌ها در اساطیرآفرینش ایران و بین‌النهرین باستان است و براساس مطالعۀ گروهی از نمادهای کلیدی در اسطوره‌های آفرینش شکل گرفته است. روش انجام پژوهش، استفاده از منابع مکتوب و کتابخانه‌ای؛ به طور خاص منابع و کتاب‌های اسطوره‌شناسی و باستان‌شناسی است. اسطوره‌های آفرینش روایات متعدد و نظام‌های پراکنده‌ای را در برمی‌گیرد و ملاک ما در انتخاب این اساطیر به عنوان اساطیر آفرینش مضامینی است که به بحث آفرینش پرداخته است. در انجام پژوهش تقابل‌هایی که به صورت صریح ذکر شده است مانند نزاع و جدال و به صورت ضمنی مانند مناظره و گفتگو در متن اسطوره‌ها امده است، مورد توجه بوده است.

براساس یافته‌های این پژوهش زنجیره‌ای از تقابل‌ها در بطن اساطیر آفرینش تکرار شده است که ساختار معنایی این اساطیر را تعیین می‌کند. تقابل‌هایی مانند دامداری-کشاورزی، گیاه-درخت، قوچ-گاونر، عدد سه – عدد هفت، لاجورد – طلا از جملۀ این تقابل‌هاست. این تقابل‌ها بر اساس تقابل اولیه و بنیادی تاریکی- روشنایی یا قدسی-ناقدسی شکل گرفته است که جهان و کائنات را به دو بخش اصلی تقسیم می‌کند و مطابق با آن، هستی و کائنات در نهایت به یکی از این دو قلمرو کیهان‌شناختی تاریکی- روشنایی تعلق دارند. ساختار تقابلی در اساطیر آفرینش، به مثابۀ زیرساختی است که تعدد روایات و اختلاف دیدگاه‌ها و نمادهای مختلف را حول یک معنای مشترک و مشخصی نظم می‌دهد. زوج‌های متقابل مضمونی فراتر از بیان تقابل پدیده‎هاست، بلکه نشان‌دهندۀ وجود قانون تعامل و دوگانگی و به عبارتی زوجیتی است که هدایت کنندۀ اصل حیات و جهان هستی است.

از این منظر روایات آفرینش همزمان مشخص کنندۀ ماهیت و جایگاه نمادین و هستی‌شناختی پدیده‌هاست. این اساطیر تنها بیانی مبهم و نمادین از پیدایش نیستند؛ بلکه روابط پدیده‌های خلقت و امور هستی با یکدیگر و قوانین حاکم بر آن را مورد بحث قرار می‌دهند. این موضوع بیش از بیش جایگاه مهم این نوع از اسطوره‌ها را در مطالعات اساطیر و ادیان را خاطر نشان می‌کند. با توجه به این یافته‌ها، گروه مهمی از ابهامات مطالعۀ اساطیر، مانند معنای نمادین درخت و یا گیاه زندگی در اساطیر خلقت و بحث پیدایش در ادیان مختلف را تا حدود زیادی توضیح می‌دهد.

قواعد و کلیات در اسطوره نقش کلیدی دارند و برای مطالعۀ اسطوره‌ها و متون باستانی ناگزیر از شناخت این قواعد هستیم که از مهمترین این قواعد تقابل‌ها و دوگانه‌هایی است که ریشه در دو بن بودن نظام آفرینش دارد. این دو بُنی یا دوگانگی چنان اهمیت دارد که تمام پدیده‌ها بر اساس آن می‌توانند رمزگشایی شوند. بر این اساس گرچه نشام اسطوره‎ای مجموعه‌ای نمادین و گاه با مضامین ساده را مطرح می‌کند، در پشت آن نظام سترگی از معنا و نظم آفرینش قرار دارد که به شیوه‌ای خاص از آن بهره می‌گیرد. حتی خدایان و پدیده‌های خردتری مانند انواع کانی‌ها، گاهشماری و تقویم و مناسک فرهنگی بر اساس این دوگانه شکل گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

تقابل‌های بنیادی در حماسه‌های آفرینش ایران و بین‌النهرین باستان

نویسندگان [English]

  • Diana رستمی نژادان 1
  • Ebrahim Fayaz 2
1 ندارم
2 Associate Professor, Department of Anthropology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The aim of this article is to explore the theme of conflicts in the creation myths of ancient Iran and Mesopotamia, based on a collective study of key symbols in creation myths. The research method relies on written sources and libraries, specifically utilizing mythological and archaeological texts. Creation myths encompass various narratives, and our criterion in selecting these myths as creation myths pertains to their discussion of creation. The research also examines conflicts explicitly, such as strife and contention, as well as implicitly, like debate and dialogue, within the myths.



The findings of this research reveal a chain of conflicts within creation myths, determining the semantic structure of these myths. Conflicts such as plant-tree, sheep-cow, the number three - the number seven, lapis lazuli-gold are among these conflicts. These conflicts are shaped based on the fundamental primordial contrast of darkness-light, dividing the world and cosmos into two main realms, ultimately assigning existence and the cosmos to one of these two cognitive cosmological realms of darkness-light. The structural conflict in creation myths serves as a foundation that organizes multiple narratives, divergent viewpoints, and various symbols around a common and distinct meaning. Contradictory pairs imply a thematic content beyond the expression of conflicting phenomena, indicating the existence of the law of interaction and duality, a guiding principle of the vitality of the cosmic order.



From this perspective, creation narratives simultaneously define the nature and symbolic position and cognitive essence of phenomena. These myths are not merely vague and symbolic expressions of origin but also discuss the relationships between creation phenomena, existential matters, and the governing laws. This underscores the significant role of these types of myths in mythological and religious studies. These findings address a critical group of ambiguities in the study of myths, such as the symbolic meaning of the tree or the plant of life in creation myths and the discussion of origin in different religions, to a considerable extent



The findings of this research reveal a chain of conflicts within creation myths, determining the semantic structure of these myths. Conflicts such as plant-tree, sheep-cow, the number three - the number seven, lapis lazuli-gold are among these conflicts. These conflicts are shaped based on the fundamental primordial contrast of darkness-light, dividing the world and cosmos into two main realms, ultimately assigning existence and the cosmos to one of these two cognitive cosmological realms of darkness-light. The structural conflict in creation myths serves as a foundation that organizes multiple narratives, divergent viewpoints, and various symbols around a common and distinct meaning. Contradictory pairs imply a thematic content beyond the expression of conflicting phenomena, indicating the existence of the law of interaction and duality, a guiding principle of the vitality of the cosmic order.



From this perspective, creation narratives simultaneously define the nature and symbolic position and cognitive essence of phenomena. These myths are not merely vague and symbolic expressions of origin but also discuss the relationships between creation phenomena, existential matters, and the governing laws. This underscores the significant role of these types of myths in mythological and religious studies. These findings address a critical group of ambiguities in the study of myths, such as the symbolic meaning of the tree or the plant of life in creation myths and the discussion of origin in different religions, to a considerable extent

کلیدواژه‌ها [English]

  • binary opposition"
  • , "
  • creation myths"
  • Mesopotamia"
  • ,"
  • ancient Iran"
  • "
  • cosmology"