بررسی روابط بینامتنی افسانۀ ساری گَلین آذربایجان با حکایت شیخ صنعان عطار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

2 استادیار موسسه آموزش عالی اقبال لاهوری، مشهد، ایران

10.22059/ijar.2024.375482.459864

چکیده

هدف: این پژوهش در پی تحلیل معنایی و مضمونی ترانۀ ساری گلین آذربایجان و افسانۀ عاشقانۀ مرتبط با آن و تبیین جایگاه بینامتنی آن بر پایۀ نظریۀ بینامتنیت ژرار ژنت با حکایت شیخ صنعان عطار است تا ضمن بررسی تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو داستان، به دریافت شایسته‌تر ترانۀ ساری گلین دست یابد. بررسی بینامتنی برای شناخت پیشینه و نقد متون ادبی یا هنری و نیز تشخیص اصالت و خلاقیت آن‌ها بسیار موثر است. در این پژوهش چنانچه ترانۀ ساری گلین آذربایجان و افسانۀ عاشقانه‌‌ای که پیرامون آن وجود دارد به صورت تطبیقی و بینامتنی با اثر ادبی حکایت شیخ صنعان عطار مورد بررسی قرار گیرد می‌تواند نکات و وجوه تازه‌ای دربارۀ این اثر فراهم کند و سبب درک عمیق‌تر و فهم بهتر ترانۀ ساری گلین شود.
روش: روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی_تحلیلی و شیوۀ تجزیه و تحلیل اطلاعات به صورت کیفی است. در این پژوهش ابتدا برای کسب اطلاعات در مورد ترانۀ ساری گلین با تعدادی از اساتید و پژوهشگران در زمینۀ موسیقی فولکلوریک آذربایجان مصاحبه و بعد از آن به روش کتابخانه‌ای در خصوص حکایت شیخ صنعان عطار و مبانی نظری، اطلاعاتی گردآوری شده و سپس با تکیه بر نظریۀ بینامتنیت ژرار ژنت تحلیل درون‌مایه و شخصیت‌ها و کنش‌های این دو متن انجام می‌گیرد.
یافته‌ها: شخصیت‌های اصلی و رویدادهای این دو، از قبیل عشق یک مسلمان به دختری مسیحی، شروط ازدواج و روی برگرداندن از اسلام و چوپان شدن عاشق، پایان زندگی دختر مسیحی از فراق یار، نشان دهندۀ شباهت مضمونی بسیار بینشان می‌باشد؛ مضمونی که بیان کنندۀ عشقی ناکام و دلداگی پرشوری است. شخصیت‌پردازی‌های افسانۀ ساری گلین که آشکارا از شخصیت‌های حکایت شیخ صنعان عطار بهره گرفته و مردی مسلمان دلباختۀ دختری مسیحی می‌شود و نیز مضمون دقیق و مشترک عشقی که مسائل دینی مخل و بازدارندۀ آن است و ناکامی در وصالش ریشه در باورهای دینی دارد و همچنین شرط سخت گذر از اسلام برای رسیدن به معشوق که عینا از حکایت شیخ صنعان عطار گرفته شده است ایضا جان سپردن دختر ترسا از فراق حق‌تعالی و مرگ ساری گلین از فراق یار و دل‌شکستگی و غم عشق این جهانی که اختلاف در روایت فرجام دختر مسیحی با توجه به اینکه در بینامتنیت صریح متن دوم نسبت به متن اول تفاوت‌هایی دارد و تشابه و تاکید بر پایان زندگی دختر مسیحی در هر دو حکایت است؛ رابطۀ بینامتنی صریح را بین تمامی این موارد برقرار می‌کند. همچنین چوپانی گلۀ بره در افسانۀ ساری گلین می‌تواند نشانه و اشاره‌ای به خوک‌رانی در حکایت شیخ صنعان عطار باشد که بخشی از بینامتنیت ضمنی است.
نتیجه‌گیری: در نهایت این بررسی بینامتنی روشن کنندۀ تاثیرپذیری افسانۀ ساری گلین آذربایجان از حکایت شیخ صنعان عطار و سبب درک بهتر ترانۀ ساری گلین شد و به نظر می‌رسد افسانۀ ساری گلین در واقع، روایتی عامیانه از حکایت شیخ صنعان عطار است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Exploring Intertextual Relationships between the Legend of Sari Galen in Azerbaijan and the Tale of Sheikh San'an Attar

نویسندگان [English]

  • Zahra Hosseiniazam 1
  • Pejman Dadkhah 2
1 1. Ph.D. Candidate, faculty of Arts, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Iqbal Lahori Institute of Higher Education, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Purpose- The aim of this study is to analyze the thematic and structural similarities between the Azerbaijani folk song Sari Galin and the romantic legend of  Sheikh San'an based on the theory of its intertextuality and elucidation of the intertextuality concept by Gérard Genette through the narrative of Attar's story. By examining the differences and similarities between these two narratives, this study seeks to achieve a deeper understanding of the Sari Galin folk song. Intertextual analysis is highly effective for understanding the background, critiquing literary or artistic texts, as well as discerning their authenticity and creativity. In this research, if the Azerbaijani folk song Sari Galin can be comparatively and intertextually examined with the literary work of Attar's narrative, it may provide fresh insights and facilitate a better comprehension of the Sari Galin song.
Methodology- The present research is descriptive-analytical and employs qualitative data analysis. Initially, interviews were conducted with several scholars and researchers in the field of Azerbaijani folklore music to gather information about the "Sari Galin" folk song. Subsequently, information was collected through library research on Attar's narrative and theoretical foundations. Then, relying on Gérard Genette's theory of intertextuality, the analysis focused on the themes, characters, and actions of both narratives. The text was examined to identify similarities and differences.
Findings- The main characters and events in both narratives, such as the love between a Muslim man and a Christian girl, marriage conditions, apostasy from Islam and becoming a shepherd out of love, the tragic end of the Christian girl's life due to separation from her lover, demonstrate significant thematic similarities, portraying an unfulfilled love and intense sorrow. The characters of The Legend of sari Galin, who openly uses the characters of the story of Sheikh Sana'an atar and becomes a Muslim man of the heart of a Christian girl, as well as the precise and common theme of Love, whose religious issues are disturbing and deterrent, and whose failure in his connection is rooted in religious beliefs, as well as the difficult condition of passing through Islam to reach a lover, which is derived from the story of Sheikh Sana'an ATAR, is the death of the daughter of Teresa from the separation of the truth and the death of sari. Galin of the separation of the friend and the heartbreak and the sorrow of the love of this world that the difference in the narrative of the outcome of the Christian girl considering that there are differences in the explicit intertextuality of the second text compared to the first text and the similarity and emphasis on the end of the life of the Christian girl in both It's a story that establishes an explicit intertextual relationship between all of these things. Also, the herding of the lamb herd in The Legend of sari Galin can be a sign and reference to the pigs in the story of Sheikh Sana'an ATAR, which is part of the implicit intransigence.
Conclusions- Ultimately, this intertextual analysis elucidates the influence of Attar's narrative on the Azerbaijani legend of "Sari Galin" and enhances a better understanding of the folk song. It appears that the legend of "Sari Galin" is essentially a folk rendition of Attar's narrative

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intertextuality
  • Legend
  • Love
  • The Azerbaijani song Sari Galin
  • Sheikh San'
  • an Attar
احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
تودوروف، تزوتان (1396). منطق گفتوگویی میخاییل باختین، ترجمة داریوش کریمی، تهران: نشر مرکز.
حسینی آبباریکی، سید آرمان و نوروزی مستعلی، منصور (1393). روایت کردی داستان شیخ صنعان و مقایسه آن با روایت عطار نیشابوری، فصلنامۀ آینۀ میراث،12(2)،49-77.
حسن‌زاده، سیما و باقری، محمد(1400). طراحی مجموعه فرهنگی_گردشگری در تبریز با هدف احیاء میراث ناملموس آذری مبتنی بر معماری روایی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه زنجان.
خسروی، جمال؛ محمدزاده، حسین (1399). مقدمه‌ای بر ترانه‌های کار در مناطق کردنشین، تهران: انتشارات رسانه تخصصی.
دمیرچی، حسن، (1386). آذربایجانین سئچیلمیش ماهنی‌لاری 4، تبریز، انتشارات اختر.
ذوالفقاری، حسن؛ احمدی، لیلا (1388). گونه شناسی سرودهای ایران، ادب پژوهی،3(7و8) ،143-170.
زارع شاهمرسی، پرویز( 1388). فرهنگ شاهمرسی، ترکی- فارسی، تبریز: انتشارات اختر.
ستاری، جلال (1378). پژوهشی در قصۀ شیخ صنعان و دختر ترسا، تهران: نشر مرکز.
عتیق، معصومه، (1389). ساری گلین در افسانه‌های آذربایجان، ماهنامه هنر موسیقی، (111) ،16-17.
عطار نیشابوری، شیخ فرید الدین محمد، (1356). منطق الطیر(مقامات الطیور)، مصحح دکتر سید صادق گوهرین، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
فروزانفر، بدیع‌الزمان، (1339). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری، تهران: انجمن آثار ملی.
میرصادقی، میمنت، (1376). واژهنامۀ هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.
معین، محمد،(1381). فرهنگ فارسی، گردآورنده عزیزالله علیزاده، تهران: آدنا کتاب راه نو.
ناصح‌قره‌لر، لیلا و تاج‌بخش، اسماعیل(1397). بررسی تطبیقی داستان شیخ صنعان عطار نیشابوری و ترسا قیزی جمال رنجی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی تهران.
نامور مطلق، بهمن،(1386). ترامتنیت مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن‌ها، پژوهشنامۀ علوم انسانی، 56، 98-83.
هادی، اسماعیل، (1386). لغتنامۀ جامع اتیمولوژیک ترکی فارسی، تبریز: انتشارات اختر.
همو، نورالله عبدالله بن لطف الله بن عبدالرشید البهدادینی الخوانی (1350). ذیل جامع التواریخ رشیدی، به اهتمام خانبابا بیانی، تهران: انجمن آثار ملی، چاپ دوم.
Ahmadi, B. (1980). Structure and translation. Tehran, Markaz . (in Persian)
Atigh, M. (1389). Sari Galen in the Legends of Azerbaijan, monthly magazine of the art of music, 111, 17-16. (in Persian)
Frozanfar, B. (1339). Description and criticism and analysis of the works of Sheikh Fariduddin Muhammad Attar nishaburi, Tehran, National Works Association. (in Persian)
Hasanzadeh S. Bagheri M (1400). Designing a cultural tourism complex in Tabriz with the aim of reviving the intangible Azari heritage based on narrative architecture. A thesis presented for the degree of M. Sc. Architecture.University of Zanjan. (in Persian)
Hadi, I. (1386). The complete dictionary of Turkish – Persian atomology, Tabriz, Akhtar. (in Persian)
Hosseini abbariki, A. Nurouzi Mustali, M. (1393). You narrated the story of Sheikh Sanan and compared it to the narrative of ATAR nishaburi, chronology of Ayineye miras, 55, 49-77. (in Persian)
Humu, N.(1350). The following is a summary of the history of Rashidi, by khanbaba Biani, Tehran, Association of national monuments, second edition. (in Persian)
Khosrawi, J. Mohammadzadeh, H. (1399). Introduction to the songs of work in the Kurdish regions, Tehran, Resaneye Takhasosi. (in Persian)
Mirsadeghi,M. (1376). The dictionary of poetic art, Tehran, Ketabe Mehnaz. (in Persian)
Mo'in, M. (1381). Persian culture, compiled by Azizullah Alizadeh, Tehran, Adena ketabe rahe no. (in Persian)
Nasehgharalar L. Tajbakhsh  A. (1397). Comparative study 0f the story of sheikh San’an Attar of Nishapur and Tarsa ghizi Jamal Ranji. A thesis presented for the degree of M. Sc Faculty of Persian Literature and Foreign Language Allameh Tabataba'i University. (in Persian)
Namvar Motlagh, B. (1386). The study of the relationship between one text and other texts, Research Journal of the humanities, 56, 83-98. (in Persian)
Satari, J. (1378). Research on the story of Sheikh Sanan and the daughter of Teresa, Tehran, Markaz . (in Persian)
Todorov, T. (1396). The logic of the dialogue is Mikhail Bakhtin, translated by Dariush Karimi, Tehran, Markaz. (in Persian)
Davidjants, B. & Ross, J. (2016). Conflicts in music in the South Caucasus: The case of Armenians and Azerbaijanis,.Musicae Scientiae,1-12.
Zare shahmarsi, P. (1388). The culture of shahmarsi, Turkish-Persian, Tabriz, Akhtar. (in Persian)
Zulfikari, H. Ahmadi, L. (1388). Species of Iranian hymns, Literary Studies, 3, 143-170. (in Persian)
 
منابع شفاهی
حسینی بقانام، رضا (1402). آهنگساز و نوازنده، تبریز.
رودکیان، قادر(1402). آهنگساز و نوازنده، تبریز.
شیرین‌پور، یوسف (1402). مترجم و راهنمای گردشگری تبریز گزیسی، تبریز.