تحلیل دانش بومی و ابتکارات محلی سازگار در مدیریت منابع آب (منطقه مورد مطالعه: دشت گِزیر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد، گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استادیار، پژوهشکدۀ مردم‎شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران.

4 کارشناس ارشد،گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

امروزه دستیابی به برنامه مدیریت منابع آب به یک هدف حیاتی تبدیل‌شده است؛ یکی از راهکارهای دستیابی به این هدف، توجه کافی به دانش بومی و ابتکارات محلی سازگار با شرایط محیطی است. مردم بومی از توانایی­های خاصی در خصوص شناخت و نحوۀ استفاده از تجارب برخوردارند؛ این دانش از تأثیر متقابل بین جامعه و محیط سرچشمه گرفته و طی نسل‌ها انتقال‌یافته است. بر این اساس در این پژوهش سعی شد به معرفی و تبیین جایگاه دانش بومی و ابتکارات محلی در مدیریت عرفی منابع آب دشت گزیر پرداخته شود. ابتکارات محلی در مدیریت آب فعالیت دسته جمعی خاصی است که کمک و مشوق خارجی ندارد و هدف آن کنترل آب‌های زیرزمینی و سطحی است. این پژوهش کیفی و روش آن پیمایشی است. اطلاعات موردنیاز تحقیق با استفاده از مشاهدۀ مستقیم، مشاهدۀ مشارکتی و مصاحبه با 173 کشاورز مطلع جمع‌آوری شده است. نتایج نشان داد؛ که سازه­های بومی مَقسَم، عَلْگَه، بَند، چاه نُزوْ، یُوْرَد، عَلْ، بُرکُوْ در این منطقه نقش بسزایی در حفاظت و مدیریت منابع آب‌وخاک دارند و از نظر بهره‌وری و تطابق با شرایط اقلیمی و فرهنگی از سازگاری بالایی برخوردار هستند. همچنین با توجه به اینکه منبع آب کشاورزی دشت گزیر به‌ویژه نخلستان­ها، از بارندگی تأمین می­شود؛ این سازه­ها نقش بسزایی در رعایت حقآبۀ بهره‌برداران این دشت دارند. بنابراین به اشتراک گذاشتن دانش اکولوژیک بومی در منابع طبیعی به‌عنوان یک سازوکار اجتماعی، می‌تواند نقش مهمی در ارتقاء ظرفیت سازگاری سیستم­های اجتماعی- اکولوژیک در مقابله با کم­آبی ایفا ­کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Adapting Indigenous Knowledge and Local Initiatives in Management of Water Resources (Case Study: Gezir Plain)

نویسندگان [English]

  • Maryam Barzegar 1
  • Mehdi Ghorbani 2
  • Alireza Hassanzadeh 3
  • Abdolvahed Hosseini Gezir 4
1 M.Sc. graduate, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Cultural Heritage and Tourism Research Center, Tehran, Iran.
4 MA graduate, International Desert Research Center (IDRC), University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Today, achieving a water resource management plan is a vital goal. Adapting indigenous knowledge and local innovations which are compatible with environmental conditions, can be considered as an appropriate way to achieve this goal. Indigenous people have special abilities to recognize and use experiences gained through interactions between society and environment and transmitted between generations. In this research we tried to introduce and explain the role of indigenous knowledge and local initiatives in the common management of water resources of the Gezir plain. The study is a qualitative survey research, and field information is collected by direct observations, participatory observations and interviews with 173 informed farmers. The results showed that Indigenous structures of Maghsam, Algah, Band, Nozuo Well, Yowrad, Al, and Borcow have a significant role in conservation and management of water resources. In fact, they are highly efficient and adaptive in their climatic and cultural conditions. Therefore, sharing indigenous ecologic knowledge plays a significant role in improving adaptive capacity of social- ecological systems against water scarcity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Local Innovations
  • Indigenous Knowledge
  • Adaptive Capacity
  • Algah
  • Water Resource Management
  • Maghsam