تحلیل جایگاه باورهای شمنی در مناسک قربانی در بندر ترکمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مردم‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه انسان‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

پاین پژوهش به چگونگی برگزاری مناسک قربانی در شهرستان بندر ترکمن، با استفاده از روش قوم‌نگاری، با هدف کشف نمودهای شمنی این مناسک می‌پردازد. روش‌های گردآوری داده‌های پژوهش مشاهده، مصاحبه و مطالعات کتابخانه‌ای بوده است. عید قربان بستر اصلی برگزاری مناسک قربانی و همچنین برجسته‌ترین رویداد سالانۀ مذهبی ترکمن‌های ایران است. همه ساله در دهم ذی‌الحجه مصادف با انتهای مراسم حج، مسلمانان ترکمن حیواناتی چون بز، شتر، گاو و گوسفند را در خانه‌های خویش قربانی می‌کنند. مناسک قربانی با حفر گودالی در حیاط خانه آغاز می‌شود. قربانی‌کنندگان که مردان سرپرست خانواده هستند با قرار دادن مقداری نمک، ذغال و گندم در گودال حفر شده، زمینۀ اجرای مناسک را فراهم می‌آورند. سپس شخصی که قربانی به نیت وی انجام می‌شود، دست خود را بر بدن حیوان می‌گذارد. قربانی‌کننده گلوی حیوان را بریده و خون را در گودال جاری می‌سازد. اگرچه ترکمن‌های ایران سنّی مذهبند و از فقه حنفی پیروی می‌کنند، اما مواردی چون حفر زمین و استفاده از ذغال، گندم و نمک در مناسک قربانی نشانگر تداوم سنت‌های پیشااسلامی و باورهای شمنی در مناسک قربانی امروزۀ ایشان است. مناسک قربانی روز عید قربان به انضمام روزهای کر و قوقون را با استفاده از مفهوم آیین عبادی مثبت برگرفته از کتاب صور ابتدایی حیات دینی اثر امیل دورکیم می‌توان توضیح داد. به این ترتیب برگزاری مناسک قربانی نه تنها به انسجام قومی ترکمنان کمک می‌کند، بلکه فرصت تناول از غذای مقدس را نیز فراهم می‌آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analytical Approach towards the Shamanic belief System in Sacrificial Rituals of Bandare Turkman

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Zarhani 1
  • Emilia Nercissians 2
1 MA Graduate, Department of Anthropology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Anthropology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This research examines the ritual of Eide Qurban or the feast of sacrifice in the city of Bandar Turkmen. This ritual is one of the most prominent annual Turkmen religious events in Iran. This religious feast is based on God's request for Abraham to sacrifice his son that ends up with sacrificing of ram or sheep instead. Every year, at the end of the Hadj ceremony, on the 10th of Zihadje, Turkmen Muslims sacrifice animals like goats, camels, cows, and sheep in their homes. The men - heads of the families - are in charge of throwing the ceremony. The ceremony held in the name of someone who has to put his hand on the body of the animal. The Sacrificing ritual begins by digging a pit in the courtyard of the house, by placing some salt, charcoal, wheat, and blood of the sacrificed animal in it.  A ceremony that may be considered as an indicator of a shamanic cult. The ethnographic method is employed in this research.   The aim of this research is to discover the shamanic aspects of this ritual besides the Hanafi jurisprudence and Islamic traditions among Turkmens. The paper tries to explain the ritual of the sacrifice of the Aide Qurban ceremony, along with the days of Qur and Qurqun. The positive ritual derived from the book of "The Elementary Forms of Religious Life" of Emile Durkheim, provides the theoretical base of this paper.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sacrifice rituals
  • Eid-al Adha
  • Bandar Turkmen
  • Shamanism
  • Positive cult