پی جویی شیر سنگی(جلوه ای از هنر و هویت بختیاری) با تکیه بر مطالعه‌ مردم شناسی هنر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فرش، دانشکده هنر، دانشگاه اراک، اراک، ایران

چکیده

سنگ‌تراشی و حجاری، یکی از کهن‌ترین هنرهای سنتی و کاربردی است که از سابقه‌ای کهن در میان تمدن‌ها و به‌طورخاص ایران، برخوردار است. هنری بومی و دیرین‌سال که جلوه‌های آن‌ در پیکرتراشی و آفرینش انواع تندیس و مجسمه‌های یادبودی، نمودار است. در این میان، شیر سنگی، از برجسته‌ترین مصنوعات و دست‌کَنده فرهنگی و نمادین در هنر حجاری و پیکرتراشی است که در جغرافیای وسیع بختیاری سابقه‌ای دیرینه دارد. از دیگر سو، فهم و شناخت علل خلق آثار هنری در میان اقوام و عشایر و درک مفاهیم پنهانی و بنیادین حاصل از نگرش و باورهای هنرمندان، نیازمند به‌کارگیری شیوه‌های علمی و مرتبط با هنرهای بومی و از جمله شیرهای سنگی است. بر این مبنا، در مقاله حاضر رویکرد مردم‌شناسی هنر، جهت کشف مفاهیم و معناهای ضمنی، انتخاب و به‌کار گرفته شده‌است. مقصد و هدف این رویکرد این است که هرگونه تحقیق جهت کشف و یافتن معناها و کارکردهای آثار هنری و نقوش آن‌ها، می‌بایست در بستر فرهنگی جامعه‌ای صورت پذیرد که آثار هنری در آن تولید شده‌اند. چیستی و چرایی آفرینش شیرهای سنگی در بختیاری، انواع فرم‌ها ، پرسش اصلی این پژوهش است. برخی از یافته‌های این پژوهش شامل موارد زیر است: آفرینش شیرها صرفاً جنبه یادبودی و به جهت گرامی‌داشت یاد و نام و خاطره مردان شجاع و دلیر در ایل بوده‌است. شیرهای سنگی به دو نوع قدیمی(فرم انتزاعی) و جدید(طبیعی و رئال و به‌صورت محدود انتزاعی)، تقسیم‌بندی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Interrogation of a Stone Lion (A Manifestation of Bakhtiari Art and Identity) Based on the Study of Anthropology of Art

نویسنده [English]

  • Mohammad Afrough
Assistant Professor, Department of Carpet, Faculty of Art, Arak University, Arak, Iran
چکیده [English]

Carving is one of the oldest traditional and applied arts that has a long history among other arts. body sculpting and making all kinds of statues and memorial sculptures are a manifestation of the art of craving which has been common among all civilizations. the stone lion is one of the most prominent ritual and identity symbols in the Bakhtiari people, representing stone carvings and sculptures. this symbolic art has a long history among Bakhtiari. The reason for the creation of lions is simply a memorial aspect and in honor of the memory and name and memory of brave and courageous men in the tribe. Some findings of this article are: stone lions in Bakhtiari are divided into two old types. 1. abstract form and 2. new (modern - which is natural and realistic) and, in a limited way, abstract. abstract lions stand upright and lie on their backs, it has a variety of designs and decorations, a calm and neutral face and small and medium body and natural and modern faucets sit and stand, without pattern and decoration. They are often simple and have angry faces.

کلیدواژه‌ها [English]

  • anthropology of art
  • Bakhtiari
  • decoration
  • identity
  • masonry
منابع
ابراهیمی‌ناغانی، حسین (1393). مقدمه‌ای بر زیبایی‌شناسی نقش و رنگ گلیم‌های عشایر بختیاری. مجلۀ نگارینه، 1، 19-39.
افروغ، محمد (1400). بررسی و تحلیل قالیچه‌های طرح محرابی بلوچ از منظر انسان‌شناسی هنر. پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 21، 299-325.
بهرامی آسترکی، غلامعلی (1394). شعر بختیاری (چَویلِ دَم برف). تهران: میراث ماندگار.
بهشتی، سیدمحمد (1382). زیبایی و کارب رد در هنر سنتی. فصلنامۀ خیال، 5، تهران: فرهنگستان هنر.
تناولی، پرویز (1356). قالیچه‌های شیری فارس. تهران: دانشگاه تهران.
تناولی، پرویز (1388). سنگ‌قبر، تهران: بنگاه.
دومان، رافائل (1387). معتقدات و آداب ایرانی از عصر صفویه تا دورۀ پهلوی. ترجمۀ مهدی روشن‌ضمیر. جلد اول. تهران: شفیعی.
زکریایی‌کرمانی، ایمان، نظری، امیر و شفیعی‌سرارودی، مهرنوش (1394). مطالعۀ نقوش سفالینه‌های معاصر روستای کلپورگان سراوان با رویکرد انسان‌شناسی هنر. فصلنامۀ علمی-پژوهشی نگره، 36، 75-92.
صفی‌خانی، نینا، احمدپناه، سید ابوتراب و خدادادی، علی (1393). نشانه‌شناسی نقوش سنگ قبور قبرستان تخت‌پولاد اصفهان (با تأکید بر نقوش حیوانی شیر و ماهی). فصلنامۀ علمی-پژوهشی هنرهای زیبا (تجسمی)، 19(4)، 67-80.
قنبری عدیوی، عباس (1393). شیر سنگی (پژوهشی دربارۀ شیرسنگی در بختیاری). شهرکرد: نیوشه.
قنبری عدیوی، عباس (1390). جستاری در فرهنگ و هنر بختیاری. شهرکرد: نیوشه.
قنبری عدیوی، عباس (1398). بردشیر (شیرسنگی) در فولکلور و دانش بومی بختیاری. دانش‌های بومی ایران، 11، 1-47.
گهستونی، مجتبا (1396). شیرتراشی جوان که بردشیر خود را تراشید، سایت انجمن دوستداران میراث‌فرهنگی تاریانای خوزستان.
مورفی، هوارد (1385). انسان‌شناسی هنر. ترجمۀ هایده عبدالحسین‌زاده. فصلنامۀ خیال، 17، 20-69.
شیرانی، مینا، ایزدی جیران، اصغر، کوهستانی، مریم و اسپونر، برایان (1397). بررسی انسان‌شناختی نقوش سفال کلپورگان سراوان. مجلۀ هنرهای زیبا (هنرهای تجسمی)، 4، 71-80.
 
Ember, C. R., & Ember, M. (1993). Anthropology. Prentice Hall of ndia Ergin. New Dehli.
Leach, E. R. (1967). Aesthetics, In The Institutions of Primitive Society, edited by E. E. Evans-Pritchard, Oxford: Basil Blackwell, pp: 25-38.
Morphy, H. (1992). Aesthetics in a Cross-Cultural Perspective: Some Reflections on Native American Basketry. Journal of the Anthropological Sosiety of Oxford. 23(1).
www.rugman.com/blog/rug.